Σάπες: ο τόπος μας (2)

 Ο Τσιτσιπάπας Γιώργος, δε γεννήθηκε, ούτε κατάγεται από τις Σάπες. Έζησε όμως για αρκετά χρόνια στον τόπο μας και την εποχή εκείνη (1945-1960 περίπου), άφησε έντονα το στίγμα του. Ακόμη και σήμερα (2018) τον θυμούνται οι ντόπιοι που βρίσκονται στη ζωή! Υπηρέτησε ως δημόσιος υπάλληλος και πιο συγκεκριμένα ήταν ως διευθυντής του Δημοσίου Ταμείου Σαπών. Το πάθος του όμως ήταν η μουσική. Ήταν εξαίρετος μουσικός με πολλές γνώσεις στην οργάνωση χορωδιών και σύνθεση μουσικών έργων! Επέλεξα να τον συμπεριλάβω ανάμεσα στα πρόσωπα εκείνα που αγάπησαν τον τόπο μας και αφιλοκερδώς πρόσφερε τις γνώσεις του σε αυτό που αγαπούσε, τη μουσική!

 Από το ερευνητικό πόνημα "Μουσουργοί της Θράκης"* για την άγνωστη, ως επί το πλείστον, έντεχνη αστική μουσική της ευρύτερης Θράκης (Ανατολική Ρωμυλία, Ανατολική και Δυτική Θράκη) και οι μουσουργοί της, δανείστηκα τα παρακάτω βιογραφικά στοιχεία. Θέλω δε εδώ να προσθέσω τη διευκρίνηση ότι τα βιογραφικά του στοιχεία που αφορούν την περίοδο που έζησε στις Σάπες και μετά δόθηκαν σε μένα από τη θεία μου Δέσποινα Μαλλέ, η οποία γνώριζε την οικογένεια κι έκανε παρέα μαζί με τη σύζυγό του κι εγώ τα μεταβίβασα στους ερευνητές του πονήματος.

  Ποιος ήταν ο Τσιτσιπάπας Γεώργιος... [1900-1967]

  Συνθέτης και ιδρυτής διευθυντής μαντολινάτων, Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο γύρω στα 1900. Μουσική έμαθε από το Σταύρο Βραχάμη (1880-1950) στη δεκαετία του '20, όταν ο τελευταίος ήταν στο Σουφλί ως καθηγητής Φυσικής. Εκεί, υπηρετώντας στο 2ο Δημ. Σχολείο Σουφλίου, όπως και ο δάσκαλός του, δημιούργησε μαντολινάτες. Ήταν ο κύριος υπεύθυνος της μουσικής άνοιξης στη θρακική κωμόπολη ("η εποχή του Γιώργου Τσιτσιπάπα είναι γεμάτη μουσική. Νέοι, γέροι και παιδιά, όλοι εμπνέονται από αυτόν, όλοι τραγουδούν και παίζουν μουσική ευτυχισμένοι. Παράλληλα οι δάσκαλοι ανεβάζουν συνέχεια παραστάσεις με μουσική του Τσιτσιπάπα. Συνέχισε την καλλιτεχνική δράση του στο Διδυμότειχο, όπου υπηρέτησε στο Δημόσιο Ταμείο, διδάσκοντας αφιλοκερδώς μουσική στα παιδιά. Δημιούργησε τρεις μαντολινάτες και έδωσε αρκετές συναυλίες σε πόλεις της Δυτ. Θράκης (κυρίως τη 10ετία του '20). Μεταξύ των μαθητών του και ο γνωστός Θρακιώτης λυρικός καλλιτέχνης Νίκος Χατζηνικολάου (1922- ...). Στα τέλη της 10ετίας του '40 μετατέθηκε ως διευθυντής του Δημοσίου Ταμείου στις Σάπες. Εκεί δημιούργησε τη μαντολινάτα του Σώματος Ελλήνίδων Οδηγών, προσπάθεια η οποία βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από πολλές νέες της περιοχής. Είναι γνωστό ότι σε εκδηλώσεις της μαντολινάτας ερμηνεύτηκαν και έργα του τα οποία δεν έχουν εντοπιστεί. Συνέθεσε τουλάχιστον 15 έργα για κωμειδύλλια, σκηνική μουσική για θεατρικές παραστάσεις και μερικά χορωδιακά. Το 1955 διασκεύασε τη βαρκαρόλα "η επάνοδος" για μαντολινάτα. Το 1963, μετατέθηκε στη Χρυσούπολη Καβάλας. Ενώ ήταν ένας εξαίρετος λειτουργός, δεν αντιλήφθηκε παρατυπίες κάποιων υφισταμένων του με αποτέλεσμα να τιμωρηθεί χρηματικά και ποινικά. Όμως η μεγαλύτερη ποινή ήταν ηθική. Δεν μπόρεσε να αντέξει το διασυρμό και μετά από λίγο απεβίωσε στην Καβάλα, όπου είχε μετακομίσει, γύρω στα 1967. Ήταν παντρεμένος, αλλά δεν απέκτησε απογόνους.

(ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΩ ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ - 17/01/2021)

Στις 17 του Γενάρη μίλησα με την κυρία Βάσω Αγγελίδου, η οποία εκείνα τα χρόνια, υπήρξε ένα από τα μέλη της μαντολινάτας που δημιούργησε ο Γεώργιος Τσιτσιπάπας. Αναφέρθηκε με σεβασμό για τις ικανότητες, τις γνώσεις του και την αγάπη της πολιτιστικής προσφοράς του στη μουσική. Εντυπωσιασμένη ακόμη για το ήθος και την εντιμότητα αυτού του ανθρώπου. Μου διηγήθηκε το εξής περιστατικό. "Όταν ο ίδιος αποφάσισε να δημιουργήσει στον τόπο μας τη μαντολινάτα, με δικά του έξοδα ενοικίασε ένα χώρο που φρόντισε να είναι ανοιχτό στους διερχόμενους με τζαμαρίες, ώστε να φαίνεται τί κάνουν οι νέοι και οι νέες εκεί, όχι από διάθεση προβολής, αλλά για να μην ακουστεί στον τόπο οποιοδήποτε κακόβουλο σχόλιο της τοπικής κοινωνίας! Εκείνη την εποχή πολλοί νέοι και νέες έλαβαν μουσική παιδεία από το θαυμάσιο αυτόν άνθρωπο!

Σουφλί 1927:  Η μαντολινάτα του Γυμνασίου Σουφλίου. Στο κέντρο ο αρχιμουσικός Σταύρος Βραχάμης και μπροστά του, κάτω, ο μουσικός Γεώργιος Τσιτσιπάπας. (Αρχείο Μιχάλη Πατέλη).

Ο Γεώργιος Τσιτσιπάπας με τη μαντολινάτα του Β' Δημοτικού Σχολείου Σουφλίου.

Σάπες, γύρω στα 1950 με '51. (αρχείο Κώστα Γιουφτσιάδη).

 Από τα αρχεία του ΣΕΟ Σαπών διαβάζω ένα απόσπασμα: "Χάρις στην αρχηγό Ζωή Ρετάλη, ο Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος" εδώρισε μεγάλο αριθμό σάκκων ζαχάρεως, που επουλήθη, και με μέρος του προϊόντος αγοράσθησαν στολές. Το υπόλοιπον (7.000.000 δρχ) αποτέλεσε την περιουσία του Τμήματος". Την εποχή εκείνη Έφορος ήταν η Αλκμήνη Ψαθά (πάνω από τον πρόσκοπο Κώστα Γιουφτσιάδη), αρχηγός η Ζωή Ρετάλη (2η), Γραμ. η Χρ. Τσιτσιπάπα (δεξιά της Αλκμήνης). Η Οδηγός φοράει στολή, άρα είναι περίοδος του 1951. Ανάμεσα στα πρόσωπα της παρέας (3ος από δεξιά) και ο Γιώργος Τσιτσιπάπας, που ακολουθούσε τη σύζυγό του Χρυσούλα στις περισσότερες από τις δραστηριότητές της για τον Οδηγισμό. Γι αυτό και οι πρωτοβουλίες για την οργάνωση μαντολινάτας ξεκινούσαν μέσα από αγόρια και κορίτσια που ήταν μέλη του προσκοπισμού και του οδηγισμού. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στην πλατεία του ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ.

 Αύγουστος του 1953

 Οι Οδηγοί των Σαπών πηγαίνουν εκδρομή στις Φέρες. Ανάμεσα στα πρόσωπα είναι και ο Γεώργιος Τσιτσιπάπας και η γυναίκα του Χρυσούλα (Έφορος του ΣΕΟ) (4ος και 3η από δεξιά των ορθίων). Ήταν πολλές οι δραστηριότητες του Σ.Ε.Οδηγών των Σαπών και αριθμούσε μεγάλο αριθμό μελών. Την εποχή εκείνη ο οδηγισμός ήταν μέρος της ζωής των νέων κοριτσιών, ήταν εκπαίδευση και ψυχαγωγία μαζί. Από τα πρόσωπα που μπορώ να αναγνωρίσω είναι από αριστερά: Βαλασιάδου (Σταυρίδου), Ματούλα Κηπουρού, Ρούλα Σεραφειμίδου, Καλλιόπη Μαλλέ, στελέχη της ομάδας, Ευσταθοπούλου Λαφίνα, Δέσποινα Μαλλέ, Γεωργία και ... Γκαϊντατζή κλπ Δυστυχώς δυσκολεύομαι να αναγνωρίσω άλλα πρόσωπα. [Αρχείο Βογδανίδου Σουλτάνας].

1953: Στην κατασκήνωση του ΣΕΟ Σαπών στη Μάκρη. 

 Άλλη μία φωτογραφία όπου υπάρχει ο Γεώργιος Τσιτσιπάπας. Η συμμετοχή του στις εκδηλώσεις και τις δραστριότητες των μελών των Οδηγών ήταν σημαντική, όπως έγραψα και σε άλλο σημείο. Η δημιουργία της μαντολινάτας ήταν δικό του έργο και συνέβαλε σημαντικά στην πολιτιστική ανέλιξη του τόπου. Μαγική φωτογραφία από την ομάδα των Οδηγών Σαπών το καλοκαίρι του 1953. Είναι το βράδυ της καθιερωμένης "πυράς" μια γιορτή που ετοιμαζόταν με ιδιαίτερη φροντίδα τα χρόνια εκείνα. Γύρω από τη φωτιά μαζευόταν τα κορίτσια και παρουσίαζαν τραγούδια, θεατρικά σκετσάκια και άλλα ευχάριστα για όλους. Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο της Ζωής Καφετζή Παπαδημητρίου. Πρόσωπα που αναγνωρίζω είναι: Χριστίνα Τσολακίδου(δασκάλα και Έφορος), Τσιτσιπάπας (δ/ντής Ταμείου, η γυναίκα του Χρυσούλα ήταν στέλεχος του Οδηγισμού), Κατίνα Μιλτσιάδου, Τασούλα Κυριαζίδου, Άρτεμις Σεραφειμίδου, Ζωή Καφετζή, Μαρία και Ζωή Αιματίδου(Χατζηπαρθένη), Σεβαστούλα Κωνσταντινίδου και η μικρή Κωνστ/δου, Αμαλία Σαμαρά, Κούλα Γκαϊντατζίδου, Φρόσω Γιαννοπούλου, Ευγενία Μαρουφίδου, Κούλα Μπαρμπαράκου κ.λ.π.

Σάπες 1953 -  Η ''Μαντολινάτα'' του Σώματος Ελληνίδων Οδηγών. Στο μέσον της φωτογραφίας ο διευθυντής του Δημόσιου Ταμείου Σαπών Τσιτσιπάπας Γιώργος. Βλέπουμε πολλά κορίτσια, με τα μαντολίνα, σε μια αναμνηστική φωτογραφία, πριν από την παρουσίαση μουσικού προγράμματος στο παλιό πάρκο των Σαπών (εκεί που σήμερα είναι το Γυμνάσιο). Τα πρόσωπα που εικονίζονται είναι από αριστερά: (επάνω σειρά): Κούλα Ποτουρίδου, Σεβαστή Κωνσταντινίδου, Δημητρούλα Παρασίδου, Αμαλία Σαμαρά, Μαίρη Πήνιου, Τασούλα Κυριαζίδου, Γιώργος Τσιτσιπάπας, Ζωή Καφετζή, Ματούλα Κηπουρού, Μαίρη Σιδηροπούλου, Αννούλα Κολάκη, Βασιλική Αγγελίδου, και Βασίλης Ψαθάς. (κάτω σειρά): Κούλα Γκαϊτατζίδου, Νίνα Ζαμπογιάννη, Φρόσω Γιαννοπούλου, Ματούλα Ζαμπογιάννη, Κατίνα Μιλτσιάδου, Πόπη Μαλλέ, Γεωργία Γκαϊτατζίδου, Χριστίνα Καλαϊτζίδου, Κούλα Μπαρμπαράκου. (αρχείο: Μαίρης Σιδηροπούλου). Η φωτογραφία έχει δημοσιευτεί στην ''Ελεύθερη Άποψη''.

Σάπες 1954:  Εποχή καρναβαλιού κι όπως έγραψα και στην αρχή, οι αποκριές ήταν μια περίοδος που από παλιά την τιμούσαν με κάθε τρόπο οι νέοι, αλλά και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Στην παραπάνω φωτογραφία βλέπουμε μια ομάδα κοριτσιών που ήταν μέλη της μαντολινάτας την οποία οργάνωσε ο φιλόμουσος τότε διευθυντής του Δημόσιου Ταμείου Σαπών Γιώργος Τσιτσιπάπας. Οι νέες της εποχής είχαν οργανώσει μια μουσική βραδιά με αφορμή της αποκριάς και μάλιστα όλες είναι ντυμένες με καρναβαλικές στολές. Από τα πρόσωπα αυτά αναγνωρίστηκαν οι: Νίνα Ζαμπογιάννη, Σοφία Σιδηροπούλου, Γεωργία Κωνσταντινίδου, Σεβαστή Κωνσταντινίδου, Βασιλική Αγγελίδου, Μαίρη Σιδηροπούλου, Νίτσα Πάπου, Κούλα Γκαϊτατζίδου, Κούλα Μπαρμπαράκου, Αμαλία Σαμαρά. (Αρχείο φωτογραφίας: Μαίρη Σιδηροπούλου). Η φωτογραφία έχει δημοσιευτεί στην ''Ελεύθερη Άποψη''.