Για την αναφορά μου αυτή, όλα ξεκίνησαν από μια φωτογραφία που έβγαλα στα Δημοτικά Κοιμητήρια των Σαπών. Ένας απλός μαρμάρινος σταυρός σε ένα μνήμα, μάλλον εγκαταλειμμένο, έγραφε: ΠΑΥΛΟΣ Β. ΠΙΠΟΒΑΡΩΦ. ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1891 ΕΙΣ ΧΑΛΚΟΒΟΝ ΡΩΣΙΑΣ – 13 / 1 / 77 ΕΤΩΝ 86.
Είχα ακούσει από μικρός για το μπάρμπα-Παύλο το Ρώσο, το φούρναρη, αλλά οι γνώσεις μου μέχρι εκεί. Πρόσφατα πήγα στα νεκροταφεία και η προσοχή μου έπεσε στο συγκεκριμένο σταυρό. Μου κίνησε την περιέργεια να αναζητήσω στοιχεία για τον άνθρωπο αυτό. Απευθύνθηκα σε διάφορα πρόσωπα που έκρινα ότι κάτι θα γνωρίζουν. Έτσι λοιπόν από μερικές συζητήσεις προέκυψαν οι εξής πληροφορίες.
Ο Παύλος Πιποβάρωφ ήταν αξιωματικός του ρωσικού στρατού, με το βαθμό του υπολοχαγού τότε επί τσαρικής εποχής. Τσάρος ήταν ο Νικόλαος ο Β’. Το 1917, ξεκίνησε η Οκτωβριανή Επανάσταση, με την επικράτηση των Κομμουνιστών. Όλη η τσαρική οικογένεια εξοντώθηκε κάτω από άγριες συνθήκες, όπως επίσης και χιλιάδες αξιωματούχοι και αξιωματικοί προσκείμενη στο τσαρικό καθεστώς.
Οι πληροφορίες μου λένε και που πηγή ήταν ο ίδιος ο Παύλος Πιποβάρωφ, ότι δεκατρείς χιλιάδες αξιωματούχοι του τσάρου κατέφυγαν στη Γερμανία, όπου και ζήτησαν άσυλο και προστασία. Εκεί παρέμειναν για μερικά χρόνια και σταδιακά γινόταν προσπάθεια να διαμοιραστούν σε διάφορες άλλες ευρωπαϊκές χώρες που δεν είχαν κομμουνιστικό καθεστώς. Ο Παύλος Πιποβάρωφ, ως αξιωματικός του Πυροβολικού είχε πολλές γνώσεις τοπογραφίας. Έτσι λοιπόν, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και καθώς ήρθαν στην Ελλάδα χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, ξεκίνησε μια προσπάθεια αναδιανομής του γεωργικού κλήρου και ταυτόχρονα νέος τοπογραφικός σχεδιασμός της γης. Απαραίτητοι για τη χώρα ήταν εξειδικευμένοι άνθρωποι για να βοηθήσουν στο πρόγραμμα. Τότε ζητήθηκε να έρθουν οι πρώην Ρώσοι αξιωματικοί στην Ελλάδα, που είχαν τις απαραίτητες γνώσεις. Πραγματικά, ήρθαν πολλοί τέτοιοι άνθρωποι κι ένας από αυτούς ήταν και ο Παύλος Πιποβάρωφ, που ήρθε στις Σάπες. Επίσης, οι πληροφορίες μου λένε ότι μέχρι να έρθει οριστικά στον τόπο μας, κι αυτό έγινε γύρω στο 1939 με ‘40 ζούσε στην Αθήνα και πηγαινοερχόταν. Ακολούθησε η Βουλγαρική Κατοχή και στη συνέχεια η απελευθέρωση. Και μάλλον από τότε αρχίζει η νέα του δουλειά που ήταν φούρναρης. Ο φούρνος του ήταν σε ένα διώροφο οίκημα, δίπλα από το ποτοποιείο του Αθανασίου Πρασίδη. Στα πρώτα χρόνια έψηνε κυρίως ψωμί αλλά και φαγητά και στη συνέχεια περιορίστηκε στο ψήσιμο μόνο φαγητών. Να σημειώσω δε εδώ ότι στις δεκαετίες 1940 , ’50 και ’60, οι νοικοκυρές δεν είχαν τη δυνατότητα να ψήνουν τα ψωμιά και τα φαγητά τους σε δικούς τους φούρνους, όπως πιο παλιά. Θυμάμαι τη δική μου οικογένεια κυρίως τις Κυριακές που ετοίμαζε η μάνα μου σε ένα μεγάλο ταψί το φαγητό πατάτες με κρέας, γεμιστά και άλλα σχετικά να τα πηγαίνει στο φούρνο για ψήσιμο.
Ο Παύλος Πιποβάρωφ ήταν ένας μορφωμένος και ευγενικός άνθρωπος. Ψηλός και αγέρωχος, προσιτός και λιγομίλητος. Απέφευγε την πολυκοσμία, ήταν απλός και πολύ θρήσκος. Πήγαινε συχνότατα στην εκκλησία. Για μερικά χρόνια έμενε στο σπίτι της γυναίκας μου Μαρίας Γιουφτσιάδου και η ίδια θυμάται πόσο τακτικός ήταν στις προσευχές του στο μικρό του δωμάτιο, που ακουγόταν μέχρι έξω.
Από το φίλο και συμπολίτη μου Γιώργο Πρασίδη σημείωσα τις παρακάτω αναμνήσεις του:
"... γνωρίζω πολύ καλά ότι ήταν αξιωματικός του τσαρικού στρατού και μάλιστα στο Πυροβολικό, με αποτέλεσμα για τα χρόνια εκείνα των Σαπών να υπάρχει ένας τοπογράφος που έδινε αρκετή βοήθεια με τα τοπογραφικά στοιχεία που έδινε στους ενδιαφερόμενους. Ήταν άγαμος εδώ, αλλά στη Ρωσία είχε γυναίκα και δυο αγόρια που τους άφησε για να σωθεί. Έστελνε με όποιον τρόπο μπορούσε χρήματα. Ήταν πολύ ευγενικός κύριος και σοβαρός. Τον θυμάμαι που ερχόταν στη γιορτή του πατέρα μου με πολλά χιόνια εκείνα τα χρόνια, αλλά δεν τα φοβόταν αφού ήταν μαθημένος από τους χειμώνες της Ρωσίας. Για σπίτι είχε ένα χώρο πάνω από το φούρνο, πολύ καθαρό και περιποιημένο. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του Παύλου ήταν ότι ποτέ δεν δοκίμαζε από τα φαγητά που του έφερναν οι νοικοκυρές, παρά την άδεια που του έδιναν αυτές με σκοπό να εξασφαλίζει τα σχετικά με τη διατροφή του. Απόλυτα κύριος και σωστός επαγγελματίας!
Από το συμπολίτη μου Παναγιώτη Εμιρζά, που είχε προσωπική επαφή με τον Παύλο, μαθαίνω ότι ενώ στις Σάπες ζούσε μοναχικά, στη Ρωσία είχε οικογένεια με δύο κόρες. Συχνά τους έστελνε γράμματα και ό,τι οικονομική βοήθεια μπορούσε, αλλά ποτέ δεν έλαβε απάντηση. Μετά από χρόνια που επικοινώνησε με κάποια από τις κόρες του έμαθε ότι ποτέ δεν έλαβαν ούτε ένα γράμμα του! Και κάτι ακόμη σχετικά με τα γράμματα. Συχνά φαίνεται να επικοινωνούσε με φίλους και παλιούς αξιωματικούς που ζούσαν σε άλλες χώρες. Η γυναίκα μου έχει ακόμη γραμματόσημα που τις τα έδινε ο Παύλος και ήταν από την Ουγγαρία!
Τα τελευταία χρόνια βγήκε στη σύνταξη και το φούρνο του τον συνέχισε ο Γιώργος Σαμίδης, η οικογένεια του οποίου φαίνεται ότι τον γηροκόμησε στα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Περισσότερες πληροφορίες θα αναφέρω στη συνέχεια της αναζήτησής μου…. Δυστυχώς μέχρι τώρα δεν έχω βρει κάποια φωτογραφία του και παρακαλώ όποιον από τους συμπολίτες μου διαθέτει κάποιες επιπλέον πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό, ας επικοινωνήσει μαζί μου.
Επίσης, προς έρευνα είναι αν ο τόπος Χάλκοβο, που αναφέρεται στο σταυρό του Παύλου είναι αυτός ή Χάρκοβο, που σήμερα ανήκει στην Ουκρανία, μετά τις ανακατατάξεις των συνόρων.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Θα προστεθούν κάποιες φωτογραφίες
Μερικά από το γραμματόσημα της Συλλογής της Μαρίας Γιουφτσιάδου Κεραμυδά, τα οποία προέρχονται από τα χέρια του Παύλου Πιποβάρωφ. Ήταν λάτρης συλλογής γραμματοσήμων!