Το θέμα το δημιούργησα με αφορμή κάποιες παλιές φωτογραφίες από παιδικά (μωρουδίστικα) καρότσια. Τη δεκαετία του '50 τα παιδικά καρότσια δεν ήταν και τόσο διαδεδομένα. Ήταν λίγες οι οικογένειες που αγόραζαν αυτό το μέσον  πολυτελείας για την εποχή. Προφανώς και η τιμή του θα ήταν μεγάλη για τις τότε οικονομικές δυνατότητες. 

  Πιστεύω ότι έχει αρκετό ενδιαφέρον γιατί μέσα από τις φωτογραφίες αυτές μπορεί ο παρατηρητής να σχηματίσει μια άποψη για το κλίμα της εποχής και την εικόνα της κοινωνικής ζωής. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι μέσα στη δεκαετία του '50 και μετά από δυο θλιβερές και καταστροφικές πολεμικές συγκρούσεις (Βουλγαρική Κατοχή και Εμφύλιος Πόλεμος / 1940-1949) οι παλιοί Σαπαίοι και ένας νέος πληθυσμός που άρχισε να μετακομίζει τα χρόνια εκείνα στις Σάπες, προσπαθούσαν να σταθούν στα πόδια τους και ουσιαστικά να ξαναχτίσουν από την αρχή τη ζωή τους.

  Σε αντίθεση με σήμερα που τα περισσότερα καρότσια είναι επώνυμες μεγάλες φίρμες εισαγωγής φυσικά, την παλιά εποχή ήταν χειροποίητα ελληνικής κατασκευής. Βέβαια, όπως όλα τα πράγματα έχουν εξελιχθεί έτσι και τα παιδικά καρότσια φτιάχνονται με τις τελευταίες προδιαγραφές ασφάλειας και της εύκολης μετακίνησης. Μέχρι και ξεχωριστή ανάρτηση σε κάθε ρόδα έχουν και φρένα, μάλλον όχι υδραυλικά ακόμη!

Σάπες 1950: Η φωτογραφία είναι από τις αποκριές εκείνης της εποχής με τον πασίγνωστο μπαρμπα-νταή, το Δημητρό Γιουφτσιάδη, τον άνθρωπο που έδινε χρώμα και ζωή στο καρναβάλι των Σαπών. Παραθέτω τη φωτογραφία για το παιδικό καρότσι, το οποίο όπως βλέπετε είναι παλιό μοντέλο που έχει αποσυρθεί! Ο Δημητρός το χρησιμοποίησε για τις ανάγκες του καρναβαλιού, αφού μέσα έβαλε δυο κούκλες "δίδυμες"! Δεν ξέρω τίνος ήταν. Ο ίδιος το χρησιμοποιούσε τις γιορτινές ημέρες, αφού το μετέτρεπε σε κινητό περίπτερο που είχε επάνω όλες τις λιχουδιές για τα παιδιά. Μ' αυτό γυρνούσε στα πανηγύρια, στις γιορτές, τις παρελάσεις, τις γυμναστικές επιδείξεις. Είναι καρότσι εξ ολοκλήρου φτιαγμένο από ξύλο.  Υπολογίζω ότι ήταν καρότσι που χρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία του '40!  Άραγε ποιος να ήταν ο τυχερός κάτοχος; (αρχείο: Κώστας Γιουφτσιάδης).

H φωτογραφία αναφέρεται στις 12 Απριλίου του 1962, όπου ο νεαρός με τη γραβάτα (πάντα η καλή εμφάνιση προσέλκυε τον πελάτη και η καλή συμπεριφορά) έχει μετατρέψει το παλιό ξύλινο παιδικό καρότσι σε κινητό μαγαζί πώλησης ξηρών καρπών. Αν προσέξατε καλά, μπροστά από τις θέσεις όπου υπάρχουν οι καρποί βγαίνει ένα μπουρί! Αυτό τί σήμαινε; Ότι από κάτω βρισκόταν μια σόμπα που ήταν αναμμένη και διατηρούσε ζεστά και φρέσκα τα προϊόντα. Φυστίκια, κολοκυθόσπορα και ηλιόσπορα (τα λεγόμενα και μπατιρόσπορα), στραγάλια. Για τη γρήγορη εξυπηρέτηση των πελατών υπήρχαν πάντα συσκευασμένα σε σακουλάκια ή σε χωνάκια από περιοδικά αξίας μισής δραχμής από όσο θυμάμαι. Το καρότσι ήταν αραγμένο μπροστά στην είσοδο της αυλής της Δημαρχίας, στην οποία  υπήρχε ο κινηματογράφος ΣΙΝΕ-ΣΤΑΥΡΙΔΗ.  Το καρότσι όπως βλέπουμε είναι της ίδιας κατασκευής και τεχνολογίας με αυτό του μπαρμπαδημητρού (επάνω φωτογραφία). Από υπολογισμούς μου δεν θα είναι ηλικίας 10-12 χρόνων; Άρα παιδικό καρότσι της εποχής  του 1950 και παλαιότερα. Ο νεαρός από όσο θυμάμαι πρέπει να είναι ο Νίκος Φελάς ή Ξούλιας. (αρχείο φωτογραφίας: Γιώργος Ψωμιάδης).

Κομοτηνή 1951:  Ενδιαφέρουσα περίπτωση μοντέλου εποχής του 1951. Μου την έστειλε η φίλη Έφη Αδαμίδου, που ποζάρει με χάρη επάνω στο όχημά της. Πρόσθεσα τη φωτογραφία αυτή λόγω της στενής οικογενειακής σχέσης με τις Σάπες. Οι πρόγονοί, της πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη, επέλεξαν τον τόπο μας να ζήσουν την καινούρια ζωή της. Μάλιστα ο πατέρας της γεννήθηκε και έζησε μέχρι τη Βουλγαρική Κατοχή στις Σάπες. (περισσότερα).  Και τώρα για το καρότσι. Αν και δεν το βλέπω ολόκληρο θα προσπαθήσω να το περιγράψω. Θα το χαρακτήριζα μοντέλο ντεμί σεζόν.  Για άνοιξη και Φθινόπωρο, αλλά με κάποιες προσθαφαιρέσεις μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για Χειμώνα και Καλοκαίρι.  Φαίνεται επώνυμης εταιρίας, από τα γράμματα στο πλάι του καροτσιού. Επικρατεί το ξύλινο υλικό κυρίως με δυο παραθυράκια στο πλάι για να μπαίνει φως, όταν είναι σκεπασμένο! Τα καρότσια αυτά ήταν τα επικρατέστερα μέχρι το 1955. Μετά επικράτησε το μέταλλο, η δερμάτινη επένδυση και αργότερα η πλαστική. (Αρχείο: Έφης Αδαμίδου).

Σάπες 1958: Βόλτα στο δρόμο προς το Αρσάκειο. Βόλτα με τα καρότσια. Τα καρότσια είναι χειμερινού τύπου από μαύρη επένδυση με ανοιγοκλεινόμενες καμπίνες, οι οποίες είναι τώρα κλειστές λόγω εποχής. Η κίνηση γίνεται με τέσσερις ακτινωτές ρόδες, όμοιου μεγέθους και με λαστιχωτή ζάντα, χωρίς αέρα!  Για το σύστημα ανάρτησης δεν είμαι σε θέση να σας το περιγράψω, λόγω κακής οπτικής γωνίας!  Την εποχή εκείνη τα αυτοκίνητα ήταν τόσο σπάνια, που οι Σαπαίοι έκαναν τη βόλτα τους άφοβα στο δρόμο Κομοτηνής-Αλεξανδρούπολης. Εδώ είναι ο δρόμος προς το Αρσάκειο, λίγο μετά τη γέφυρα. Από την αμφίεση των γυναικών υποθέτω πως είναι Φθινόπωρο. Μια Κυριακή πρωί, μετά την εκκλησία νέες γυναίκες, ελεύθερες και παντρεμένες, έκαναν τη βόλτα τους με τα δυο  μωρά στα καρότσια. Οι νέες μαμάδες είναι (από αριστερά) η Νίτσα Αντωνιάδου με το μικρό Γιώργο, που τότε μάλλον ήταν αβάπτιστος, όρθιος στο καρότσι του μοιάζει να παρακολουθεί το φωτογράφο και η   Αθηνά Μπακιρτζή  με το δικό της μωρό να απολαμβάνει τη βόλτα μέσα στο καρότσι.   Οι άλλες φίλες της παρέας είναι οι: Ζωή Γιουφτσιάδου, Χαρίκλεια Γιουφτσιάδου Χαρισιάδου και οι αδελφές Πολυχρονία και Παγώνα Μιντίδη. [αρχείο φωτογραφίας: Κώστα Γιουφτσιάδη].

Σάπες 1960, στο δρόμο του δημοτικού πάρκου. Καρότσι ανοιχτού χρώματος, με επένδυση από λευκό ύφασμα. Διαθέτει σύστημα με ανοιγοκλεινόμενη καμπίνα για την προστασία του μωρού σε περίπτωση πτώσης της θερμοκρασίας. Το καρότσι διαθέτει σύστημα ανάρτησης με κυκλικό μεταλλικό σωλήνα στήριξης. Δεν είμαι σε θέση να σας περιγράψω την αποτελεσματικότητα, αλλά και το μωρό που ρώτησα, μετά από 50 χρόνια, δε θυμόταν ή δεν το είχε καταλάβει!!! Το μωρό είναι η γυναίκα μου Μαρία, λίγων μηνών. Η μητέρα της Ζωή και η θεία Χαρίκλεια καμαρώνουν την ομορφιά του καροτσιού και του μωρού φυσικά! [αρχείο φωτογραφίας Κώστα Γιουφτσιάδη].

Σάπες: Γύρω στα 1962:  Υπερσύγχρονο μοντέλο του 1962. Καρότσι καλοκαιρινού τύπου με ανακλινόμενο σκιάδιο. Είχε τη δυνατότητα να αλλάζει θέση σύμφωνα με τη φορά του ήλιου. Το καρότσι προοριζόταν μάλλον για μεγαλύτερα μωρά. Παρατηρώ ότι περισσότερο μοιάζει με κυλιόμενο καθισματάκι και με την πλάτη του να μετακινείται μπρος πίσω!    Ο διοικητής του ΤΕΑ Σαπών, Πέτρος Κονδυλάκης με τρεις εφέδρους αξιωματικούς, (Άλκης Πασόπουλος ο δεύτερος από δεξιά), ο Μίμης Ψαθάς (πολιτικός υπάλληλος), οι οπλουργοί Σταμπουλάκης Γιάννης και Ανδρικόπουλος Χρήστος σε μια αναμνηστική φωτογραφία με τη γιαγιά "Ζλάτω" και τη μητέρα του μωρού. Στο καροτσάκι το ένα από τα δυο εγγόνια της.   Μετά από πληροφορίες μαθαίνω ότι λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης της οικογένειας της γιαγιάς "Ζλάτω" το θέμα συζητήθηκε στο Τ.Ε.Α. Σαπών και συμφωνήθηκε όλοι μαζί, αξιωματικοί και οπλουργοί να συνεισφέρουν οικονομικά για τη βάφτιση του εγγονού της. Μάλιστα οι νονοί ήταν πέντε! Τό όνομα του παιδιού ήταν Κωνσταντίνος, εμπνευσμένο από τον τότε βασιλιά Κωνσταντίνο, που λέγεται, χωρίς να έχει εξακριβωθεί, ότι εκείνη την εποχή θα επισκεπτόταν και τις Σάπες.

Σάπες 1965 περίπου:  Το καρότσι ανήκει στη Μαρία Κουσίδου του Γεωργίου, η οποία όμως αν και περίπου ενός έτους, αντί  το καρότσι να την πάει βόλτα, η Μαρία πάει βόλτα το καρότσι. Ήταν η εποχή που άρχισε να κάνει τα πρώτα της βήματα!   Θερινού τύπου το αμαξίδιο με ζάντες μεταλλικού τύπου, ακτινωτές. Συνδέονται ανά δύο με μεταλλικό επίσης μονοκόμματο άξονα μπρος-πίσω!  Ενδεχομένως το παιδικό όχημα να φέρει σούστες στο σασί για καλύτερη ανάρτηση. Δεν διακρίνω σύστημα φρεναρίσματος, κάτι που μάλλον δεν είχαν τα καρότσια της εποχής.  Δυσκολεύομαι να διακρίνω την ύπαρξη ζώνης ασφαλείας, κάτι που απαιτούσε την μεγαλύτερη προσοχή του χειριστή, ιδιαίτερα στις κατηφόρες!   (Αρχείο Φωτογραφίας: Εύη Παπαδοπούλου).

Σάπες 1970, στην πλατεία μπροστά στο Παλλάδιο. Η Ερασμία Ευσταθοπούλου στο καροτσάκι της, απολαμβάνει την καλοκαιρινή βόλτα.  Παρατηρώ ότι το καρότσι διαθέτει και σύστημα δεκαδικής αρίθμησης. Έτσι εξηγείται η καλή  επίδοσή της στα Μαθηματικά. Άρχισε το μέτρημα πριν ακόμη περπατήσει!   Το καρότσι είναι καλοκαιρινό μοντέλο, ανοιχτό τελείως με πουάν ομπρέλα για την προστασία του μωρού από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου!  Διαθέτει αεροδυναμικό σχήμα με καμπυλωτό σκελετό σε όλα του τα σημεία. Στο κάτω μέρος υπάρχει και θέση για την τοποθέτηση πραγμάτων. Είναι κατάλληλο και για τα ψώνια από την αγορά. Από όσο μπορώ να παρατηρήσω (δεν φαίνονται οι ρόδες) διαθέτει βελτιωμένο σύστημα ανάρτησης, αλλά όχι ξεχωριστό για κάθε ρόδα. Τα 4 καμπυλωτά στηρίγματα τα οποία συνδέουν το κάθισμα (ξαπλώστρα) με τις ρόδες δίνουν τη δυνατότητα για καλύτερη κίνηση πάνω-κάτω στο συνοδό. Δηλαδή, αν το μωρό ήταν ανήσυχο, ο συνοδός κουνούσε το χερούλι και έδινε στο καρότσι μια ευχάριστη αίσθηση στον  αναβάτη. (Αρχείο φωτογραφίας: Ερασμία Ευσταθοπούλου).

Σάπες 1984... και βέβαια η τεχνολογία εξελίσσεται εμφανώς! Αν και δεν ήταν από τα ακριβότερα μοντέλα παρατηρούμε σημαντικές αλλαγές! Καρότσι θερινής περιόδου, δίχως ομπρέλα, αν και υπήρχε η δυνατότητα τοποθέτησης. Ο μεταλλικός του σκελετός από ελαφρύ κράμα αλλουμινίου ήταν αναδιπλούμενος. Είχε τη δυνατότητα να διπλωθεί και να μετατραπεί σε ένα μικρό όγκο, ώστε να τοποθετείται στο αυτοκίνητο. Το σύστημα ανάρτησης δεν δείχνει για κάτι τεχνολογικά εξαιρετικό, αν και βλέπουμε στο πίσω μέρος να υπάρχουν διπλές ρόδες. Ο επιβάτης του καροτσιού λέγεται Λευτέρης, ενός χρονών τότε, στην αυλή του παππού του. Και για όσους δεν κατάλαβαν είναι ο μικρός μου γιος. (αρχείο: Γιώργος Κεραμυδάς).