Η Βίγα ή Μπίγα και η καταστροφή της

  Η Βίγα ή Μπίγα είναι μια κωμόπολη στην κοιλάδα του Γρανικού ποταμού (τουρκικά Κατσαμπάς Τσάι), ανάμεσα στον λόφο Μπαλίκ και τον βράχο. Ένας παραπόταμος του Γρανικού περνούσε μέσα από το τότε χωριό που βρισκόταν βορειοανατολικά από το Αδραμύττιο και το Τσανάκ Καλέ, κοντά στην Προύσα. 
  Η ονομασία Μπίγα αναφερόταν στα επίσημα οθωμανικά έγγραφα. Η ονομασία όμως που ήταν διαδεδομένη στο λαό ήταν Μπογάσεχίρ. Στα βιβλία της μητρόπολης ήταν καταχωρισμένη ως Βίγα Δαρδανελίων. Το Μπίγα, όπως και το Βίγα, που αποτελεί εκλέπτυνση του Μπίγα, προέρχεται από την αρχαία ονομασία του οικισμού Πηγαί.
  Για την καταστροφή της Βίγας έγραψε σε βιβλίο της η πρόσφυγας της πρώτης γενιάς Αρίτσα Γονιού, που ζούσε στην Αθήνα μετά την προσφυγιά.
  Σε αντίθεση με τις περιοχές της Προύσας και του Μικαλίτς, στην περιοχή της Μπίγας δεν αναφέρονται για το 16ο αιώνα χωριά με χριστιανικό πληθυσμό. Η εγκατάσταση χριστιανών στην περιοχή και πιο συγκεκριμένα στην πόλη της Μπίγας πρέπει να έγινε μετά τον 18ο αιώνα.
  Αναφέρεται ότι ένα μέρος του ελληνορθόδοξου πληθυσμού της Μπίγας ήταν κάποτε «βοσκοί και μαραγκοί των Τούρκων». Ο πληθυσμός της Μπίγας κατά το 1914 είχε περίπου την εξής κατανομή: 2.500 ελληνορθόδοξοι, 5.000 μουσουλμάνοι, 750 Αρμένιοι και 25 Εβραίοι.
  Στον μουσουλμανικό πληθυσμό, εκτός από τους ντόπιους Τούρκους, πρέπει να προστεθούν και Κιρκάσιοι, όπως και Τούρκοι της Βουλγαρίας που είχαν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν, κατά πάσα πιθανότητα λόγω των βαλκανικών πολέμων. Οι Τούρκοι πρόσφυγες από τη Βουλγαρία ονομάζονταν Πομάκοι από τους κατοίκους της Μπίγας (δεν διευκρινίζεται πάντως αν πρόκειται για βουλγαρόφωνους εξισλαμισμένους ή για τουρκόφωνους).
  Επίσης στον μουσουλμανικό πληθυσμό υπήρχαν και οικογένειες ελληνικής καταγωγής, οι οποίες φαίνεται ότι είχαν αλλαξοπιστήσει για να διατηρήσουν τα προνόμιά τους (επρόκειτο συνήθως για πλούσιες οικογένειες), όμως διατηρούσαν ζωντανή τη μνήμη της καταγωγής τους.
  Οι περισσότεροι ελληνορθόδοξοι της Μπίγας θεωρούνταν ντόπιοι. Υπήρχαν όμως και έποικοι από τη Μακεδονία (Φλώρινα), τη Θεσσαλία (κάποιοι από αυτούς προέρχονταν από τις αντάρτικες ομάδες της περιοχής, όπως π.χ. ο καπετάν Μανώλης), τη Θράκη (Γανόχωρα) και την Ήπειρο.
  Υπήρχαν επίσης και Έλληνες υπήκοοι από τη Σύρο, οι οποίοι έκαναν εμπόριο ξυλείας. Ο Γρανικός ποταμός κατέβαζε από το βουνό Καζ Νταγ ως το λιμάνι της Καραμπίγας (επίνειο της Μπίγας· κοντά στην Καραμπίγα μάλιστα βρίσκονταν τα ερείπια της αρχαίας πόλης Πρίαπος) κορμούς δέντρων, κατάλληλα διαλεγμένους, τους οποίους φόρτωναν οι Συριανοί έμποροι σε πλοία και τους μετέφεραν στο νησί τους για να χρησιμοποιηθούν για ναυπηγικούς σκοπούς.
  Οι ντόπιοι ελληνορθόδοξοι ήταν τουρκόφωνοι, ενώ αντίθετα οι έποικοι ήταν ελληνόφωνοι. Οι τελευταίοι, πάντως, δεν ξεπερνούσαν το 5% του ελληνορθόδοξου πληθυσμού. Στο σχολείο οι νεότερες γενιές διδάχθηκαν τα ελληνικά, αλλά συνέχιζαν να μιλούν τα τουρκικά στο σπίτι τους.  Η θεία λειτουργία γινόταν στην εκκλησία στα αρχαία ελληνικά και για τον λόγο αυτόν ο ιερέας αναγκαζόταν να εξηγεί συχνά το Ευαγγέλιο στα τουρκικά.
  Ο πρώτος διωγμός των ελληνορθόδοξων κατοίκων της Μπίγας έγινε το 1914 με την έναρξη του α’ παγκοσμίου πολέμου. Η Μπίγα, όπως και η Καραμπίγα, ανήκαν στην αγγλική ζώνη επιρροής μετά την ανακωχή του Μούδρου (Οκτώβριος 1918). 
  Οι Άγγλοι διατήρησαν τον έλεγχο της περιοχής μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922, οπότε μετά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού περιορίστηκαν στον έλεγχο της περιοχής των Δαρδανελλίων. Μετά την Έξοδο, οικογένειες από τη Μπίγα εγκαταστάθηκαν στην Έδεσσα, στην Κομοτηνή, στις Σάπες, στη Νέα Λάμψακο Εύβοιας, στη Φλώρινα και στην Αθήνα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν για τις αρχές του 20ού αιώνα, η Μπίγα αποτελούσε διοικητική έδρα καϊμακαμλικίου, το οποίο υπαγόταν στο μουτεσαιφλίκι ή σαντζάκι του Τσανάκκαλε (ή της Μπίγας, όπως επίσης ήταν γνωστό).
   Στο καϊμακαμλίκι της Μπίγας υπάγονταν η Καραμπίγα, το Παζάρκιοϊ, το Ντεμέτσκα. Η Μπίγα ήταν δήμος. Ο δήμαρχος ήταν πάντοτε μουσουλμάνος. Στο δημοτικό συμβούλιο, όμως, υπήρχαν δύο εκπρόσωποι των ελληνορθοδόξων της πόλης. Ελληνορθόδοξοι, όπως και Αρμένιοι, εκπρόσωποι υπήρχαν και στο Συμβούλιο του καϊμακάμη. Επίσης υπήρχε μουχτάρης (κοινοτάρχης), που εκπροσωπούσε το ελληνορθόδοξο στοιχείο, όπως και μουχτάρηδες υπεύθυνοι για το μουσουλμανικό στοιχείο, ενώ μουχτάρη είχαν και οι Αρμένιοι.
  Ο ελληνορθόδοξος μουχτάρης βοηθιόταν στο έργο του από πέντε συμβούλους. Λειτουργούσαν επίσης εκκλησιαστική και σχολική επιτροπή — και οι δύο τετραμελείς. Η Μπίγα υπαγόταν εκκλησιαστικά στη μητρόπολη Δαρδανελλίων και Λαμψάκου με έδρα το Τσανάκκαλε (Δαρδανέλια). Στην Μπίγα υπήρχε αρχιερατικός επίτροπος (εκπρόσωπος του μητροπολίτη), συνήθως κάποιος από τους κληρικούς της κωμόπολης, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την έκδοση αδειών γάμου, βαπτίσεων κ.τ,.λ.
  Η μοναδική εκκλησία του οικισμού ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο (ενώ υπήρχε παλαιότερα και άλλη εκκλησία, αφιερωμένη στη Θεοτόκο, η οποία όμως καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1900). Η εκκλησία αυτή ήταν ξύλινη και οι τουρκόφωνοι κάτοικοι της Μπίγας την αποκαλούσαν Άι Τανάς.
  Την παραμονή της γιορτής του αγίου, η εκκλησιαστική επιτροπή επισκεπτόταν τα σπίτια των ελληνορθοδόξων και συγκέντρωνε σιτάρι (από τους γεωργούς) και σφαχτάρια (από τους κτηνοτρόφους).
  Ανήμερα της γιορτής έστηναν καζάνια στην αυλή της εκκλησίας και μαγείρευαν πιλάφι. Το 1922 οι εκκλησίες καταστράφηκαν από πυρκαγιά. Έξω από το χωριό και σε μικρή απόσταση από αυτό υπήρχαν δύο ξωκλήσια: της Αγίας Παρασκευής και της Αγίας Άννας. Και στα δύο αυτά ξωκλήσια υπήρχαν αγιάσματα.
  Στην Μπίγα υπήρχε νηπιαγωγείο καθώς και δημοτικό εξατάξιο σχολείο, στο οποίο συστεγάζονταν ένα αρρεναγωγείο με δύο δασκάλους και ένα παρθεναγωγείο με μία παρθεναγωγό και μία βοηθό. Οι μαθητές της δημοτικής σχολής το 1905 ανέρχονταν σε 110 ενώ οι μαθήτριες του παρθεναγωγείου σε 50.
   Ο ετήσιος προϋπολογισμός των σχολείων έφτανε, για το ίδιο έτος, τα 5.500 γρόσια, τα οποία καταβάλλονταν από το εκκλησιαστικό ταμείο και από την ενοικίαση εκκλησιαστικών κτημάτων. Στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, οι μαθητές διδάσκονταν τουρκικά (γραφή και ανάγνωση) και γαλλικά.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η Μπίγα υπαγόταν εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Δαρδανελίων και Λαμψάκου, με έδρα τα Δαρδανέλια.
Άγιος Αθανάσιος
Η μοναδική εκκλησία του οικισμού ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο .
Η εκκλησία αυτή ήταν ξύλινη και οι τουρκόφωνοι κάτοικοι της Μπίγα την αποκαλούσαν Άι Τανάς.
Την παραμονή της εορτής του Αγίου η εκκλησιαστική επιτροπή επισκεπτόταν τα σπίτια των ελληνορθοδόξων και συγκέντρωνε σιτάρι (από τους γεωργούς) και σφαχτάρια (από τους κτηνοτρόφους).
Ανήμερα της γιορτής έστηναν καζάνια στην αυλή της εκκλησίας και μαγείρευαν πιλάφι. Το 1922 οι εκκλησίες καταστράφηκαν από πυρκαγιά.
Εκκλησία της Παναγιάς Θεοτόκου
Υπήρχε παλαιότερα και άλλη εκκλησία, αφιερωμένη στη Θεοτόκο, η οποία όμως καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1900).
Αγία Παρασκευή & Αγιά Άννα .
Έξω από το χωριό και σε μικρή απόσταση από αυτό υπήρχαν δύο ξωκλήσια: της Αγίας Παρασκευής και της Αγίας Άννας.
Και στα δύο αυτά ξωκλήσια υπήρχαν αγιάσματα.

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ελλήνων
Οι ΄Ελληνες της Μπίγα ήταν επαγγελματίες. Είχαν μπακάλικα, κρεοπωλεία, φούρνους κ.λπ. Σε αυτούς αντιστοιχούσε μεγάλο μέρος των εμπορικών δραστηριοτήτων της περιφέρειας της Μπίγα.
Συγκέντρωναν τα σιτηρά από τα τουρκικά χωριά της περιφέρειας και τα φόρτωναν σε πλοία στο λιμάνι της Πριάπου (Καραμπίγα), με προορισμό την Κωνσταντινούπολη και την απέναντι Θρακική ακτή.
Έστελναν επίσης ξερά κουκιά στα νησιά του Αιγαίου και είχαν συναλλαγές με τα ελληνικά χωριά της Θράκης Μυριόφυτο και Περίσταση ,που έφερναν από εκεί διάφορα είδη αγγειοπλαστικής και τα πουλούσαν στα τουρκικά χωριά της περιφέρειας της Μπίγα Αρμενίων
Οι Αρμένιοι ήταν κατά βάση τεχνίτες (σιδεράδες, γανωτήδες, μαραγκοί κ.λπ.). Μουσουλμάνων
Οι μουσουλμάνοι ασχολούνταν κατά βάση με τη γεωργία (κυρίως τη σιτοπαραγωγή), ενώ αρκετοί από αυτούς ήταν εισοδηματίες (κάτοχοι ιδιοκτησιών, σπιτιών ή μαγαζιών, που τα ενοικίαζαν).
Εβραίων Τέλος οι λιγοστοί Εβραίοι ήταν μικρέμποροι.

Σηροτρόφοι
Όλοι οι κάτοικοι της Μπίγα λίγο η πολύ ασχολούνταν με τη σηροτροφία.
Όλα τα σπίτια ήταν μεγάλα και ευρύχωρα, ακριβώς για να μπορεί να γίνεται η εκτροφή μεταξοσκωλήκων, ενώ στις αυλές των σπιτιών υπήρχαν μουριές απαραίτητες για την εκτροφή τους.
Οι εργασίες έφθαναν στο αποκορύφωμά τους κατά τους μήνες Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο. Αμέσως μετά γινόταν πλειοδοτική δημοπρασία κατά την οποία οι έμποροι αγόραζαν τα κουκούλια και τα μεταπωλούσαν στην Προύσα, όπου υπήρχαν πολλά εργοστάσια επεξεργασίας μεταξιού.
Το μεγάλο παζάρι και η ζωοπανήγυρη Μια φορά την εβδομάδα στην Μπίγα γινόταν μεγάλο παζάρι, στο οποίο συγκεντρώνονταν αγροτικά προϊόντα από τα γύρω τουρκικά χωριά.
Οι έμποροι της Μπίγα προμηθεύονταν τα εμπορεύματά τους από την Κωνσταντινούπολη. Επίσης, τον Μάιο γινόταν στην Μπίγα ζωοπανήγυρη, η οποία διαρκούσε 15 μέρες και συγκέντρωνε κόσμο από την Αρτάκη και την Πάνορμο αλλά και από τη Θράκη.

ΔΙΩΞΕΙΣ – ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Ο πρώτος διωγμός των ελληνορθόδοξων κατοίκων της Μπίγα έγινε το 1914 με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Μπίγα, όπως και η Καραμπίγα, ανήκαν στην Αγγλική ζώνη επιρροής, μετά την ανακωχή του Μούδρου (Οκτώβριος 1918). Οι Άγγλοι διατήρησαν τον έλεγχο της περιοχής μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922, .

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Μετά την Έξοδο, οικογένειες από τον οικισμό εγκαταστάθηκαν στην Έδεσσα, στην Κομοτηνή, στις Σάπες, στη Νέα Λάμψακο Ευβοίας, στη Φλώρινα και στην Αθήνα.

ΣΗΜΕΡΑ
H Biga είναι μια πόλη και μια περιοχή της επαρχίας Çanakkale στην περιοχή του Μαρμαρά της Τουρκίας . Βρίσκεται στον Γρανικό ποταμό , 90 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το κέντρο της πόλης Δαρδανελλίων . Το κέντρο της Σχολής Οικονομικών και Διοικητικών Επιστημών βρίσκεται στη Biga.

Οικογένεια Βαλασιάδη Δημητρίου:

Οικογένεια Βογδανίδη Ιωάννη: (Ο τελευταίος γανωτής των Σαπών).

Οικογένεια Βραδέλη Κώστα:

Οικογένεια Γιουφτσιάδη Κων/νου:

Οικογένεια Καφετζή Ανδρέα:

Οικογένεια Καραβασίλη Βασιλείου (Τρίψογλου):

Οικογένεια Μπακιρτζή Δημητρίου : (Αλευρόμυλοι Μπακιρτζή).

Περιοχή Βίγας (Μπίγα).
Ονόματα Προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Κοινότητα Σαπών.
 (Σεπτέμβριος 1923).

  Τα ονόματα που υπάρχουν πιο κάτω, προέρχονται από την πρώτη έκδοση του Εκλογικού Καταλόγου, που συντάχτηκε στο Πρωτοδικείο Ροδόπης. Ο συγκεκριμένος κατάλογος ήταν προσωρινός. Η αναθεώρησή του γινόταν ανά 6μηνο, επειδή συνεχίζονταν ή μεταβάλλονταν οι προσφυγικές ροές. Αυτός ο εκλογικός προσφυγικός κατάλογος είναι ο πρώτος που συντάχθηκε για τις Σάπες, το Σεπτέμβρη του 1923.  Πηγή των παραπάνω στοιχείων είναι τα Γενικά Αρχεία του Κράτους της Ροδόπης.

Α/Α- ΕΠΩΝΥΜΟ - ΟΝΟΜΑ - ΠΑΤΕΡΑΣ - ΗΛΙΚΙΑ 

 1. Δασίδης Κων/νος, Αργυρίου, - 32 –  
 2. Καραγεωργιάδης Χρ., Καρυοφύλλη, - 52 – 
 3. Καφετζής Ανδρέας, Θεοδώρου, - 55 –  
 4. Κηπουρός Ιωάννης, Εμμανουήλ, - 27 –  
 5. Κηπουρός Νικόλαος, Γεωργίου, - 47 – 
 6. Μπακιρτζής Δημήτριος, Ευστρατίου, - 50 –  
 7. Μπογδανίδης Δημήτριος, Ιωάννου, -38- 
 8. Νικολάου Εμμανουήλ, Κηπουρός, - 53 – 
 9. Παντελής Δαμιανός, ………. , - 27 –
10. Παπάζογλου Χρις. Θεοδώρου, - 29 – 
11. Πολίτης Γεώργιος, Θεοδώρου, - 21 – 
12. Σακιζόγλου Αθαν. Θεοδοσίου, - 23 – 
13. Σακίζογλου Χαράλ. , Θεοδ, - 25 –
14. Τεφτσής Δημήτριος, Διαμαντή, - 50 –
15. Τεφτσίογλου Χαρ. Δημ. – 38 – 
16. Τσακιρίδης Δημήτριος, Κοσμά, - 33 – 
17. Χατζηαθανασίου Θεόδ. Σοκέζογλου, - 58 – 
18. Χατζηελευθερίου Θεόδ. …………….. , - 70 – 
19. Χιλιώτης Σταύρος, Ιωάννου, - 38 – 

  Από μία σύγκριση των ονομάτων που έχω καταγράψει στον πρώτο κατάλογο (οικογένειες που αναφέρω με πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό) με το δεύτερο του Εκλογικού Καταλόγου του 1923, κάποια ονόματα δεν υπάρχουν. Το πιθανότερο είναι ότι στους επόμενους καταλόγους, να είχαν προστεθεί και τα υπόλοιπα.