Με λάμπες πετρελαίου

  Αρχικά, κατά την περίοδo των ετών 1924-1927, ο φωτισμός των δρόμων και των πλατειών γινόταν με λάμπες πετρελαίου. Αυτές ήταν τοποθετημένες σε ξύλινους στύλους. Ανάδοχος του φωτισμού αυτού ήταν κάποιος, ονομαζόμενος "Χρυσάφης", πρόσφυγας από την Ανατ. Θράκη.

  Ο φωτισμός όπως είναι φυσικό ήταν ανεπαρκής, όχι μόνο για το μικρό αριθμό των λαμπών και της μικρής φωτιστικής έντασης, αλλά και λόγω οικονομικής αδυναμίας της τότε Κοινότητας να βελτιώσει το σύστημα με κάτι καλύτερο. Λέγεται ότι, εκτός από τους παραπάνω λόγους, υπήρχε και αμέλεια ή το συμφέρον του αναδόχου (ότι δεν ανάβει τις λάμπες ή δε βάζει πετρέλαιο κλπ).

 Σε κάθε παράπονο ή παρατήρηση του τότε Προέδρου Ν. Καπζάλα, ο ανάδοχος δικαιολογούνταν με ισχυρισμούς ότι: "μου έκλεψαν τις λάμπες" - "μου έσπασαν τα λαμπογυάλια" και άλλα παρόμοια. Στην πόλη όμως υπήρχε  η φήμη ότι ο ίδιος για το συμφέρον του, παραμελούσε τις υποχρεώσεις του. Να σημειωθεί δε ότι την εποχή εκείνη και οι κατοικίες φωτιζόταν με λάμπες πετρελαίου.  Ποια ήταν η αποστολή του Χρυσάφη; Κάθε ημέρα έπρεπε να ανεβαίνει με σκάλα και να καθαρίζει τα μαυρισμένα λαμπογυάλια και στη συνέχει να γεμίζει με πετρέλαιο τα δοχεία. Κάτι που μάλλον δεν το έκανε νε ιδιαίτερη τακτική και συνέπεια!  

  Με ηλεκτρικό ρεύμα

  Ευτυχώς που κατά το 1927, ανάδοχος ανέλαβε άλλος, ο Θεολόγος Εξηντάρης και μάλιστα όχι με πετρέλαιο, αλλά με ηλεκτρικό ρεύμα! Την περίοδο εκείνη ο ηλεκτρικός φωτισμός αφορούσε τους δρόμους και τις κεντρικές πλατείες. Σιγά-σιγά άρχισαν και οι κατοικίες να ηλεκτροδοτούνται.

  Η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1959. Στις 30/10/1958 υπογράφτηκε σύμβαση εξαγοράς των εγκαταστάσεων παραγωγής -μεταφοράς και διανομής του ρεύματος.

  Στις 1 Ιανουαρίου 1959 γινόταν η υπαγωγή του φωτισμού της κωμόπολης στη Δ.Ε.Η. προς μεγάλη ικανοποίηση των κατοίκων για την κάλυψη των φωτιστικών αναγκών δρόμων, πλατειών και κατοικιών.

  Ελεύθερη μεταφορά κειμένου από το βιβλίο του Χρ. Τσιτσώνη.

  (Σημείωση δική μου: Θυμάμαι ότι την εποχή εκείνη, (γύρω στα 1960) κάποιος υπάλληλος με το όνομα Ευδόξιος, πήγαινε στη Μονάδα παραγωγής ρεύματος κάθε βράδυ της Πρωτοχρονιάς και έσβηνε για ένα λεπτό τα φώτα. Αυτό ήταν το σήμα για τον ερχομό του νέου χρόνου! Αμέσως μετά ακολουθούσαν οι ευχές και τα γλέντια. Σήμερα περιμένουμε από την τηλεόραση να μάθουμε τον ερχομό του νέου χρόνου!).

25 Οκτωβρίου 1926:  Ιστορικής αξίας για τον τόπο το δημοσίευμα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.  Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης, με έδρα την Ύδρα υπέγραψε την απόφαση της χορηγίας στον Θεολόγο Εξηντάρη, άδεια ηλεκτρικής εγκατάστασης για την παραγωγή και τη διανομή ρεύματος στην κωμόπολη των Σαπών. Την απόφαση δημοσίευσε ο τότε Υπουργός Συγκοινωνίας Α. Δεναξάς. Το ιστορικό αυτό ντοκουμένο αποδεικνύει την εποχή που έγινε στον τόπο μας η πρώτη εγκατάσταση μηχανημάτων για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. 

 Σάπες 1933: Στο μύλο του Θεολόγη Εξηντάρη. Μοναδικής αξίας φωτογραφία από την εποχή του 1933 από τη Μονάδα Παραγωγής Ηλεκτρικού ρεύματος στις Σάπες.  Η μηχανή είχε μια μεγάλη σιδερένια ρόδα, η οποία περιστρεφόταν συνεχώς με κινητήρια δύναμη το πετρέλαιο. Με διάφορους ιμάντες η κίνηση μεταδιδόταν στα υπόλοιπα εξαρτήματα. Ο εικονιζόμενος μηχανοτεχνίτης λεγόταν Λάμπρος Χατζόπουλος που καταγόταν από την Πέτρα της Ανατολικής Θράκης και ήταν αυτός που για χρόνια ήταν υπεύθυνος για την παραγωγή του ηλεκτρικού ρεύματος στις Σάπες. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην ''Ελεύθερη Άποψη'' στις 17/01/2013.

19 Μαΐου 1953: Στη Μονάδα Παραγωγής Ηλεκτρικού ρεύματος του Θεολόγου Εξηντάρη. Μοναδική φωτογραφία από το αρχείο του Γιώργου Γκαζίνου, ο οποίος φωτογραφίζεται πάνω σε μια μεγάλη κλειστή δεξαμενή, η οποία δεν ξέρω τί ακριβώς δουλειά έκανε. Όπως έγραψα πιο πάνω η Μονάδα αυτή λειτούργησε μέχρι το 1957. Ο άνθρωπος που είναι δίπλα του ανεβασμένος σε μια σιδερένα κλίμακα, που είχε το ρόλο σκάλας είναι ο Κώστας Κεραμάρης, με το παρατσούκλι "κουφός", λόγω μιας βαρυκοΐας που είχε και εργαζόταν στην ίδια μονάδα. Στη φωτογραφία υπάρχουν δυο αγόρια κι ένα κορίτσι, άγνωστα σε μένα. 

Μονάδα παραγωγής ηλεκτροφωτισμού του Θ. Εξηντάρη στις Σάπες. Βρισκόταν στο ίδιο κτίριο με τον αλευρόμυλο. Το πίσω μέρος του κτιρίου το βλέπουμε στην παρακάτω φωτογραφία, όπως είναι σήμερα. Μπροστά βρισκόταν ο χείμαρρος "Σιάπ Ντερέ" που σήμερα είναι σκεπασμένος με τσιμέντο. Εκεί που σήμερα γίνεται η λαϊκή αγορά.

H φωτογραφία είναι τραβηγμένη από εμένα το 2005. Αυτός είναι ο παλιός μύλος του Εξηντάρη. Σήμερα (Δεκ. 2011) έχει γκρεμιστεί. Παραμένει ακόμη το οίκημα που φαίνεται αριστερά της εικόνας.  Εκεί βρισκόταν η μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, μέχρι το 1959.

1953. H φωτογραφία είναι δική μου. Η θεία μου Θεοδούλα κι εγώ πίσω με τη φουφούλα! Θα ήθελα να παρατηρήσετε τον  ξύλινο στύλο με τη λάμπα φωτισμού στο πάνω μέρος. Η ηλεκτροδότηση γινόταν ακόμη από το Θ. Εξηντάρη. Αυτής της ποιότητας ήταν οι περισσότερες κολώνες φωτισμού την εποχή εκείνη.

Σάπες 1964 ή '65. Δυο φωτογραφίες της ίδιας ημέρας. Περίοδος Χριστουγέννων και η Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής συνεχίζει τη λειτουργία της ως ΔΕΗ πλέον. Ο κύριος με τα γυαλιά είναι ο διευθυντής της ΔΕΗ στην Κομοτηνή. Την εποχή εκείνη οργάνωσε μια γιορτούλα για τις οικογένειες των εργαζόμενων. Στα παιδιά μοιράστηκαν δώρα και με την ευκαιρία βγήκαν και μια αναμνηστική φωτογραφία.  Κάποιοι από τους εργαζόμενους ήταν οι: Γ. Νικολαΐδης, Ευδ. Χατζηαθανασίου, Μωρρές, Γ. Παπαδόπουλος  με τις συζύγους τους και τα παιδιά τους...

Σάπες 1964:  Οι Σάπες εξακολουθούν να έχουν ηλεκτροδότηση, αλλά αυτή τη φορά από τη ΔΕΗ, αλλά με τα ίδια μηχανήματα. Μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες μεταβολές και η ηλεκτροδότηση να γίνει μέσω των εναερίων καλωδίων, συνεχίζει η λειτουργία των μηχανών του Εξηντάρη. Ο Ευδόξιος Χατζηαθανασίου, ήταν ο μοναδικός εναερίτης εργαζόμενος και γι αυτό παρέμεινε στις Σάπες συμμετέχοντας σε όλες τις απαραίτητες εργασίες. Σταδιακά οι άλλοι υπάλληλοι μετακινούνται σε άλλα μέρη. Θεσσαλονίκη, Ορεστιάδα κλπ. Τα μηχανήματα των Σαπών μεταφέρονται σε νησιά. Η οριστική μετάταξη των υπαλλήλων στη ΔΕΗ έγινε το 1968. Κάτι που ωφέλησε τους εργαζόμενους, αφού οι μισθοί και οι συντάξεις ήταν αρκετά υψηλότεροι! 

  Για τη συγκεκριμένη φωτογραφία έχω να παρατηρήσω τον τρόπο που βλέπει προς τις μηχανές ο Ευδόξιος. Συγκίνηση το δίχως άλλο, μετά από τόσα χρόνια συνεργασίας. Μπορεί τα μηχανήματα να είναι άψυχα, όμως το συναίσθημα του ανθρώπου δεν παύει να υπάρχει και να είναι έντονο...

2021.  Ίσως απορείτε τί θέση έχει αυτή η φωτογραφία μετά 90 χρόνια!  Κι όμως έχει. Σε ένα από τα κτίσματα του κεντρικού δρόμου, υπάρχει μια σιδερένια κατασκευή με τρεις γάντζους από κάτω.  Χάρη στην παρατηρητικότητα του συντοπίτη μου Αλέξανδρου Σκοπιανού, ο οποίος μου έστειλε τη φωτογραφία και σύμφωνα με τη μαρτυρία του Αφεντούλη Κεχαγιά  βρέθηκε η απάντηση. Από το σημείο εκείνο περνούσαν τα καλώδια, την εποχή που ο τόπος μας είχε την ηλεκτροδότηση από το Θεολόγο Εξηντάρη! Δηλαδή λίγο μετά το 1926 - 27.   Τέτοιες κατασκευές υπήρχαν σε πολλά και διάφορα σημεία, αλλά σήμερα έχουν γκρεμιστεί!