Ορτάκιοϊ (Ιβαΐλοβγκραντ   (λίγα ιστορικά στοιχεία)

  Κατά τον 9ο-10ο αιώνα υπάρχουν βυζαντινές αναφορές για την περιοχή ως κέντρο του επισκόπου Λιτίτσης. Επί Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού (1347-1354), το πεζικό του ήταν κύριο του φρουρίου από το 1342 έως το 1343. Ο οικισμός καταστράφηκε από τους Τούρκους κατά την εισβολή τους στα Βαλκάνια τον 14ο-15ο αιώνα. Ο οικισμός στη σημερινή του μορφή δημιουργήθηκε στα τέλη του 16ου με αρχές του 17ου αιώνα από Έλληνες Ηπειρώτες κτίστες και λατόμους που εγκαταστάθηκαν εκεί για την κατασκευή του τεμένους του Σελίμ Β΄ της Αδριανούπολης. Κατά τον 18ο αιώνα στην πόλη υπήρχαν μια αστική σχολή, ένα παρθεναγωγείο και ένα νηπιαγωγείο. Το 1821 ο Επίσκοπος Λιτίτσης Σωφρόνιος, που ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας, συγκρότησε επαναστατικό σώμα από Μανδριτσιώτες και Ορτακινούς, οι οποίοι αφού διέσχισαν την τουρκοκρατούμενη Βουλγαρία, ενώθηκαν με τα στρατεύματα του Αλεξανδρου Υψηλάντη και έλαβαν μέρος στην Ελληνική επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Μετά την αποτυχία της επανάστασης, όσοι επέζησαν διέσχισαν πολεμώντας τη Βαλκανική χερσόνησο και έφτασαν στην Ηπειρο και από εκεί στην επαναστατημένη Ρούμελη, όπου πολέμησαν για την ελευθερία της Ελλάδος. Ελάχιστοι από τους πολεμιστές αυτούς επέστρεψαν.

Στον κατάλογο Μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στις αρχές του 20ου αιώνα, καταγράφεται και η Μητρόπολη Λιτίτσης με έδρα το Ορτάκιοϊ (Μητροπολίτης Σωφρόνιος, Άγ.Όρος,1901). Υπαγόταν στο Σαντζάκι (διοικητική επαρχία) Γκιουμουλτζίνας (Κομοτηνής), κατά την Οθωμανική Περίοδο.

  Στις 23 Σεπ. 1907 πραγματοποήθηκε ορκωμοσία Θρακών Ελλήνων αγωνιστών στη Μονή Αγίων Κων/νου και Ελένης στο Ορτάκιοϊ με στόχο την αναχαίτιση των βουλγαρικών θηριωδιών και βιαιοτήτων και την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό.

  Το Ορτάκιοϊ κατελήφθη από τους Βούλγαρους κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (30 Σεπ. 1912 – 30 Μαΐου 1913) και επιστράφηκε στην Τουρκία τον Σεπτέμβριο του 1913 με τις συνθήκες του Βουκουρεστίου και της Κωνταντινουπόλεως. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο παραχωρήθηκε από την Τουρκία στη Βουλγαρία με την συνθήκη της 6ης Σεπ. 1915. Από εκείνη τη χρονική στιγμή οι Έλληνες κάτοικοι ξεκίνησαν να εγκαταλείπουν την πόλη και κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην ελεύθερη Ελλάδα. Εγκαταστάθηκαν στη Δράμα, Χωριστή, Μικρόπολη, Περιθώρι, Φτελιά, Φωτολίβος, Ελευθερούπολη και Θεσσαλονίκη. Αρκετοί εγκαταστάθηκαν και στον τόπο μας.

Φωτογραφίες από το αρχείο του Άγγελου Τζανίδη

Σάπες, την εποχή του Εμφύλιου. Γύρω στα 1947  στην αυλή της τότε Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Σαπών. Η Χρυσάνθη με κάποια άλλη γυναίκα, όταν εργαζόταν ως μαγείρισσα.

Σάπες στην κεντρική αγορά γύρω στα 1960. Ο μπαρμπα Σταύρος που τον γνώρισα κι εγώ, αφού ο ίδιος σα μάγειρας του Αστυν. Τμήματος Σαπών ερχόταν συχνά στο μπακάλικο του πατέρα μου και προμηθευόταν υλικά για το μαγείρεμα. Φαίνεται και στη φωτογραφία τη συνήθεια που είχε να μη βγάζει ποτέ την ποδιά είτε μέσα, είτε έξω από την υπηρεσία του. Εδώ με την εγγονή του Χρυσάνθη. Πίσω διακρίνεται ο μπακάλικο του πατέρα μου. (αρχείο Άγγελου Τζανίδη).

Σάπες γύρω στα 1970. Η Χρυσάνθη (αριστερά) μητέρα των αδερφών Αλέκου,  Άγγελου και Νίκου Τζανίδη. Τον Αλέκο Τζανίδη τον ήξερα για χρόνια να έχει ταξί στις Σάπες. Δίπλα, η γυναίκα του Πατρούλα και επάνω η Γεωργία, η σύζυγος του Άγγελου.  Όμορφες οικογενειακές στιγμές, χωρίς τον μπαρμπα Σταύρο, που έφυγε ξαφνικά το 1968.

Σάπες γύρω στα 1950: Με τον καθηγητή τους (Παπαθανασίου, με μικρή επιφύλαξη), οι μαθητές της Α' τάξης του Γυμνασίου Σαπών. Από αριστερά: Κολάκης Ελ.-Τζανίδης Αγ.-Βοσνίδης Ελ.-Μπακιρτζής Κίμων-Παπαθεοδοσίου Π.-Ψαθάς Γ. - Αϊδώνης Γ. Πενηντάρη Μαίρη-Τεφτσίδου Κούλα-Μαυρίδου Ελπίδα-Γκαζίνου Καλλιόπη.

Σάπες, λίγο μετά το 1950. Την εποχή εκείνη ο Άγγελος Τζανίδης νεαρός τότε παρακολουθούσε μαθήματα στην Τεχνική Σχολή Σαπών (ιδρύματα της βασίλισσας Φρειδερίκης). Ο Άγγελος θυμάται ότι τα μαθήματα γινόταν σε ένα τολ πίσω από το μύλο του Εξηντάρη. Παράλληλα με τα μαθήματα γινόταν και πρακτική εξάσκηση, δηλαδή οι μαθητές της Σχολής εργαζόταν (χωρίς αμοιβή) στο χτίσιμο σπιτιών για να μάθουν καλύτερα την τέχνη. Απόδειξη όλων η παραπάνω μοναδική φωτογραφία, όπου ο ίδιος δουλεύει σ' ένα σπίτι που χτίζεται απέναντι ακριβώς από τα σφαγεία της εποχής εκείνης (στο δρόμο προς την Π.Α.Π. και Συκορράχη). όλο το σπίτι φαίνεται να χτίζεται με πέτρα!

Αυτή τη φωτογραφία την έχω αναρτήσει σε άλλη θέση και την είχα στο αρχείο μου από τον Αλέκο Κιρκινέζη (αυτός που κόβει το καδρόνι), αλλά δεν είχα αναγνωρίσει ότι ο νεαρός δίπλα του ήταν ο Άγγελος Τζανίδης. Από τον ίδιο έμαθα ότι για ένα χρονικό διάστημα δούλεψε δίπλα στον Αλέκο, απόδειξη αυτών που γράψαμε, ότι καμιά δουλειά δεν φοβήθηκε να κάνει. Κι εδώ να προσθέσω κάτι για τους νέους ... "κανένας δεν έχει να φοβηθεί τίποτα στη ζωή του, όσο και αν βιώνουμε δύσκολες εποχές οικονομικής κρίσης, αν είναι εργατικός σαν τον άνθρωπο της φωτογραφίας!"

Αλώνια Σαπών, γύρω στα 1954. Μοναδική φωτογραφία από τα αλώνια. Την ώρα της δουλειάς μια αναμνηστική φωτογραφία με μεγάλη αξία, αφού μπορούν οι νεότεροι να βλέπουν τον τρόπο ζωής μιας μερίδας ανθρώπων, που ασχολούνταν με τη γωργία. Ήταν μια επίπονη και πολυήμερη διαδικασία να φτάσει το σιτάρι από το χωράφι μέχρι το τσουβάλι και μετά ο μύλος για να γίνει αλεύρι!  Κι απ' αυτό το αλεύρι ζούσε μια πολυμελής συνήθως οικογένεια!  Στην πατόζα του Λευτέρη Αγγελίδη (αυτός με τα σκούρα ρούχα) εργαζόταν ο Άγγελος (όρθιος) και πολλοί άλλοι.

Αλώνια Σαπών: Ο Άγγελος Τζανίδης με τα προστατευτικά γυαλιά από τη σκόνη και τα άχυρα την ώρα της δουλειάς, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Λευτέρη Αγγελίδη. Επάνω στην πατόζα τα δεμάτια ανεβαίνουν με ένα μηχανισμό που λειτουργούσε με ιμάντες. Εκεί ο Άγγελος με έναν κόφτη έλυνε το δέσιμό τους και τα άφηνε να πέσουν μέσα στην πατόζα για να συνεχιστεί η υπόλοιπη διαδικασία.

Επάνω στην πατόζα ο Τσιαντούκα Παν. πατέρας του Νίκου και ο Άγγελος Τζανίδης την ώρα της δουλειάς.

Το συνεργείο της πατόζας με την πλάστιγγα και το τραπέζι, πάνω στο οποίο σημείωναν τα κιλά. Ένας ζυγιστής ζύγιζε το γεμάτο τσουβάλι κι ένας γραφιάς τα σημείωνε. Έτσι έβγαινε και το μερίδιο του πατοζιέρη. Από τα πρόσωπα που αναγνωρίζω,  ο Λευτέρης Αγγελίδης, αυτός που γράφει και ο Άγγελος Αγγελίδης πάνω στη σκάλα.

Στο πανηγύρι του Πρωτάτου. Όσο κι αν δεν το πιστεύετε αυτό που βλέπετε είναι γέφυρα κι από εκεί περνούσαν μόνο οι άνθρωποι, άντε και κανένα ποδήλατο με πολλή προσοχή! Αυτό που θυμούνται οι παλιοί ήταν ότι το ποτάμι αυτό πέρα από τις καταστροφές που έκανε τους χειμερινούς μήνες ή όσες φορές έβρεχε δυνατά είχε πολύ νερό ακόμη και στην καρδιά του καλοκαιριού. Το πανηγύρι αυτό ήταν από τα πιο δημοφιλή την εποχή του 1950 και μετά. Χιλιάδες ήταν οι προσκυνητές-επισκέπτες του από τις γύρω περιοχές. Στη φωτογραφία ο Άγγελος Τζανίδης.

Συκορράχη γύρω στα 1955: Η παρέα των φίλων στη βρύση του Άι Γιώργη της Συκαράγης, όπως την έλεγαν τότε. Όρθιος ο Καραβασίλης Θεοδόσης, καθιστός ο Κοτζαμπασίδης Λάζαρος, αριστερά ο Άγγελος Τζανίδης. Κάτω ο Κενανίδης Γ. Γιαννόπουλος Στ. Αλεξιάδης Αντ. και στο ποδήλατο ο Μπαρμπαράκος Αν. Οι νέοι των Σαπών συχνά επισκέπτονταν τη "Συκαρράγη" για τα όμορφα κορίτσια της!

Στο πανηγύρι της Μέστης της "Ζωοδόχου Πηγής". Κι αυτό ήταν ένα από τα πανηγύρια που συγκέντρωναν πολλούς επισκέπτες-προσκυνητές από τα γύρω χωριά και τις Σάπες. Στο βάθος βλέπετε τον "καρβουνιάρη". Καρβουνιάρης ήταν το τραίνο (τρένο) που κινούνταν με κάρβουνο! Μπροστά από τον οδηγό υπήρχε ένας θάλαμος που πάντα καιγόταν το κάρβουνο που έριχνε ο θερμαστής. Το κάρβουνο ήταν αποθηκευμένο πίσω από τον οδηγό και το έπαιρνε ο θερμαστής με κάποιο φτιάρι, αυτό καιγόταν ζεσταίνοντας το νερό για την παραγωγή ατμών. Οι ατμοί κινούσαν ένα σύστημα εμβόλων που με τη σειρά τους έθεταν σε κίνηση τις ρόδες του τραίνου. Βλέπετε και στη φωτογραφία το σύννεφο του μαύρου καπνού που βγαίνει από το φουγάρο. Στη Μέστη τότε υπήρχε αποθήκη με κάρβουνο και δεξαμενές με νερό. 

Σάπες γύρω στα 1958 στο νέο δημοτικό πάρκο. Ένα κυριακάτικο χειμωνιάτικο πρωινό σε μια αναμνηστική φωτογραφία οι τρεις φίλοι από αριστερά ο Χαρ. Σταυρίδης, ο Άγγελος Τζανίδης και ο Ηλίας Γιαννόπουλος.

Σάπες  κοντά στο 1960. Στο καφενείο του Θόδωρου Παπαδόπουλου (δίπλα στο βενζινάδικο του Τ.Καραθανάση). Για πολλά χρόνια η ταβέρνα και καφενείο ήταν το στέκι για τους Σαπαίους και τους φίλους τους. Εδώ έπιναν το ποτό τους με τη συνοδεία νόστιμων μεζέδων. Θα είδατε στον τοίχο να γράφει: "... του πάγου".  Ήταν ακόμη η εποχή που τα ηλεκτρικά ψυγεία δεν υπήρχαν. Υπήρχαν τα ψυγεία του πάγου. Κάθε ημέρα μισή κολώνα πάγου που αγοραζόταν φερμένη από την Κομοτηνή, κρατούσε δροσερά τα ποτά και τα αναψυκτικά. Όμορφες εποχές για όλους... Στην παρέα από αριστερά ένας φίλος μουσουλμάνος ο Χουσείν, ο Άγγελος, ο Σταύρος Γιαννόπουλος κι ένας φιλοξενούμενος.

    Σάπες: κατασκευή ξυλοσκεπής στο σπίτι του Δημητρίου Γκιουβέτσα (επάνω δεξιά). Με μάστορα τον Κώστα Θωίδη, ο Άγγελος Τζανίδης (στη μέση) δουλεύει σε έναν τομέα που χρειάζονται ειδικές γνώσεις ώστε να μπορείς να στήσεις με ασφάλεια μια ξυλοσκεπή. Στην αρχή στήνονται τα μεγάλα καδρόνια  με ειδικό συνδυασμό. Επάνω σ' αυτά θα τοποθετηθούν τα σανίδια και πιθανόν και πισόχαρτο για μόνωση και τέλος τα κεραμίδια. Ήταν δουλειές που συνήθως γινόταν τους  μήνες που δεν είχε βροχές, που ήταν το καλοκαίρι.

Σάπες 1963.  Χρονολογικά είναι η νεότερη φωτογραφία της σελίδας αυτής, στην οποία υπάρχουν ο Σταύρος και η Χρυσάνθη σε μεγαλύτερη ηλικία. Από τα αρχείο μου διαπιστώνω ότι ο Σταύρος έφυγε από τη ζωή πέντε χρόνια αργότερα σε ηλικία μόλις 67 ετών!  Από τα άλλα πρόσωπα της παρέας αναγνωρίζω τους: Μισαρβίδη Κώστα, την κόρη του Αντιγόνη, τον αστυνομικό Μεθυμάκη από την Κρήτη, ο οποίος παντρεύτηκε τη Σαπαία Κίτσα Κοτσαμπασίδου, τα δυο τελευταία πρόσωπα είναι η μικρή Θεοδώρα με τη μητέρα της.  Η παρέα κάθεται στο καφενείο του Σάντου (Γιώργος Χατζεϊπίδης). Φωτογραφία επιχρωματισμένη από εμένα.

Η ΣΕΛΙΔΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 25/02/2016

Αλέξανδρος Τζανίδης  : (1926-2001)   (συνέχεια στην επόμενη σελίδα)

Νικόλαος Τσ(ζ)ανίδης : (1928-2018)