Το κείμενο που δημοσιεύω πιο κάτω αποτελεί για μένα ένα σημαντικό ντοκουμέντο για μια οικογένεια που ήρθε στις Σάπες μετά τη μικρασιατική καταστροφή και ήταν από αυτές που έδωσαν ζωή και ανάπτυξη στον τόπο όσο λίγες. Ευχαριστώ πολύ την κ. Φούλη Ιωακειμίδου Χαρμαντζή, για την προσφορά της στη σωστή και αντικειμενική πληροφόρηση της σελίδας μου. 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΜΠΑΚΙΡΤΖΗ

 Αφιέρωμα στη μνήμη τους…

    Ο Δημήτριος Μπακιρτζής του Ευστρατίου και της Παρασκευούλας γεννήθηκε το 1876 στη Βίγα ή Πηγές Μικράς Ασίας και κατά μία πληροφορία κατάγετο από το Αϊβαλί Μικράς Ασίας. Είχε άλλα τρία αδέρφια, τη Σμαραγδή, μετέπειτα σύζυγο Παντελή Βαφειάδη, τη Φεβρωνία, μετέπειτα σύζυγο Πέτρου Αμπατζή και τον Φωκιώνα, ο οποίος παντρεύτηκε τη Ναζλού και μετέπειτα Ελένη.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΠΑΚΙΡΤΖΗ

Το 1910 ο Δημήτριος Μπακιρτζής παντρεύτηκε τη Θεολογία Ελευθεριάδου του Θεοδώρου και της Άννας, η οποία γεννήθηκε το 1891 στη Βίγα ή Πηγές Μικράς Ασίας. Είχε μια αδελφή την Ελένη ή Ελενάκι, μετέπειτα σύζυγο Γεωργίου Χαλβατζή. Κατά τη διάρκεια της παιδικής της ηλικίας έχασε τη  μητέρα της και ο πατέρας της ξαναπαντρεύτηκε. Οι δε μνήμες της από τη συμβίωση με την μητριά της ήταν πολύ άσχημες. Από το γάμο τους ο Δημήτριος και η Θεολογία Μπακιρτζή απέκτησαν έξι παιδιά: τον Ευστράτιο-1911, το Θεοδόσιο-1913, την Παρασκευούλα-1915, τον Κωνσταντίνο-1917, την Άννα-1921 και τη Χρυσούλα-1926. Τα πέντε πρώτα παιδιά γεννήθηκαν στη Βίγα Μικράς Ασίας, ενώ το έκτο παιδί η Χρυσούλα, γεννήθηκε στις Σάπες Ροδόπης.

Ο Δημήτριος Μπακιρτζής, που διέμενε με την οικογένεια του στη Βίγα της Μικράς Ασίας, ήταν έμπορος μπακιρικών και σιτηρών, ενώ είχε και ένα ιχθυοτροφείο στα νερά του Γρανικού ποταμού, που διασχίζει τη Βίγα. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειας πρέπει να ήταν αρκετά καλή, διότι τα παιδιά ανέφεραν, ότι είχαν και μηχανή προβολής παιδικών ταινιών κινουμένων σχεδίων. Τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής, Αύγουστος – Σεπτέμβρης 1922, βρίσκουν το Δημήτριο Μπακιρτζή στην Κωνσταντινούπολη για να γλυτώσει ή και να περισώσει κάτι από τα περιουσιακά του στοιχεία, διότι προαισθάνθηκε ίσως την επερχόμενη λαίλαπα της καταστροφής και της σφαγής, κυρίως του ανδρικού πληθυσμού. Η Θεολογία Μπακιρτζή, από την άλλη, με τα  πέντε παιδιά της, βρίσκεται στη Βίγα και βιώνει όλη την καταιγίδα της σφαγής, της λεηλασίας, των βιασμών και της καταστροφής του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Στη Βίγα σφαγιάστηκε ο ελληνορθόδοξος ανδρικός πληθυσμός μεταξύ αυτών και οι σύζυγοι των δύο αδερφών του Δημητρίου Μπακιρτζή, Παντελής Βαφειάδης και Πέτρος Αραμπατζής. Πάρα ταύτα επέζησε ο μικρότερος αδερφός του Δημητρίου Μπακιρτζή, ο Φωκίων Μπακιρτζής, ο οποίος συνελήφθη από τους Τούρκους, φυλακίστηκε, αλλά δραπέτευσε από τη φυλακή λυγίζοντας τα σίδερα. Μετέπειτα, ειδοποίησε τις συμμαχικές δυνάμεις για τη μεγάλη σφαγή που διεπράττετο, ώστε να επέμβουν και να σταματήσει το κακό, ενώ κρύβεται στο καμπαναριό της εκκλησίας για να γλυτώσει.  Το Σεπτέμβρη του 1922, η Θεολογία Μπακιρτζή με τα πέντε παιδιά της, το Στράτο, το Θεόδοση, την Παρασκευούλα, τον Κωνσταντίνο και την Άννα, παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς μόνη, χωρίς τον άνδρα της, ο οποίος όπως προαναφέρθηκε βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη. Μαζί της βρίσκονται οι οικογένειες των αδερφών του συζύγου της, (χήρες πλέον, η Σμαραγδή Βαφειάδου με έξι παιδιά και η Φεβρωνία Αραμπατζή με τέσσερα παιδιά, αφού οι σύζυγοι τους είχαν σφαγιαστεί), ο Φωκίωνας και η Ελένη Μπακιρτζή με τα δύο τους παιδιά, και η αδελφή της Ελένη με τον συζύγο της Γιώργο Χαλβατζή με ένα παιδί.

Το οδοιπορικό προς το επίνειο της Βίγας, την Καράμπιγα, παραθάλασσιο χωριό στη θάλασσα του Μαρμαρά, περίπου 30 χλμ. από τη Βίγα, ξεκίνησε ομαδικά, διότι υπήρχαν πληροφορίες, ότι πλοία θα παραλάβουν τους πρόσφυγες για να τους μεταφέρουν στην Ελλάδα. Πράγματι, στις 14 Σεπτεμβρίου 1922 επιβιβάστηκαν στο θωρηκτό Αβέρωφ, πλοίο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, έχοντας πάρει μαζί τους τις ψυχές τους, τις φρικτές μνήμες της καταστροφής, μερικές φωτογραφίες, κι ό,τι ελάχιστο απέμεινε από τιμαλφή, μετά το πλιάτσικο των Τούρκων. Μέσα στο θωρηκτό Αβέρωφ τους προσεφέρθη γεύμα με ροζ-μπιφ και μακαρόνια, που στα νηστικά στομάχια των παιδιών φάνταζε με θαύμα. Ωστόσο, η Θεολογία Μπακιρτζή επικαλούμενη την νηστεία της εορτής της Ανύψωσης του Τιμίου Σταυρού, δε θέλησε προς στιγμήν να αφήσει τα παιδιά να φάνε κρέας, αλλά με την επέμβαση του καπετάνιου εκάμφθη και πολλά χρόνια αργότερα τα παιδιά δεν ξεχνούσαν τη νοστιμιά του φαγητού.

Το θωρηκτό Αβέρωφ αποβίβασε τους πρόσφυγες στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς), όπου η Θεολογία Μπακιρτζή άνοιξε ένα ψωμί, μέσα στο οποίο είχε κρυμμένες λίγες λίρες και τις μοίρασε στους συγγενείς για να πορευτούν τον πρώτο καιρό. Αργότερα στην Αλεξανδρούπολη ήρθε και τους βρήκε ο Δημήτριος Μπακιρτζής προερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη.

Επιλέγουν να εγκατασταθούν στις Σάπες (Σαψί) του Νομού Ροδόπης με γνώμονα, ότι βρίσκεται κοντύτερα στην αλησμόνητη πατρίδα τους, ώστε με την πρώτη ευκαιρία να γυρίσουν σε αυτήν. Στις 15 Αυγούστου 1927 γίνονται τα εγκαίνια του Πετρόμυλου, τον οποίο αγόρασε ο Δημήτρης Μπακιρτζής, από ένα Βούλγαρο που αποχωρούσε από την πόλη. Τα πρώτα χρόνια, που πέρασε η οικογένεια, από την προσφυγιά μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν πολύ δύσκολα, όπως τα περιέγραφαν μετά. Στην κατοχή (1941), τα παιδιά της οικογενείας μετακομίζουν στη Θεσσαλονίκη, για να αποφύγουν τη σκληρή κατοχή των Βουλγάρων και στις Σάπες μένουν μόνο οι γονείς συνεχίζοντας να δουλεύουν το Μύλο. Μεγαλώνοντας τα αγόρια της οικογένειας, ο Στράτος, ο Θεοδόσης και ο Κώστας εργάζονται στο Μύλο σκληρά, εκσυγχρονίζοντας τις εγκαταστάσεις κατά καιρούς. Το 1958 αλλάζουν τις εγκαταστάσεις του Μύλου και από Πετρόμυλος γίνεται Αλευροβιομηχανία  ενώ ήδη έχουν προσθέσει και την λειτουργία της λανάρας .

Τα παιδιά του Δημητρίου και της Θεολογίας Μπακιρτζή παντρεύτηκαν και απέκτησαν δικές τους οικογένειες.

 Ο Ευστράτιος Μπακιρτζής παντρεύτηκε τη Χρυσούλα Τζάκη και δεν απέκτησαν παιδιά.

 Ο Θεοδόσιος Μπακιρτζής παντρεύτηκε τη Φιλομένη Βασιλικού και απέκτησε δύο γιούς: το Δημήτρη και το Θεοφάνη.

 Η Παρασκευούλα παντρεύτηκε τον Βασίλη Χατζόπουλο και απέκτησε δύο γιούς: τον Αχιλλέα που έχει πεθάνει, και το Δημήτρη (Τάκης).

 Ο Κώστας παντρεύτηκε την Μαργαρίτα Παπαδημητρίου και δεν απέκτησαν παιδιά.

 Η Άννα παντρεύτηκε τον Νικόλαο Ιωακειμίδη και απέκτησε δύο κόρες: τη Σοφία (Φούλη) και τη Θεολογία (Λίλια).

  Η Χρυσούλα παντρεύτηκε το Νικόλαο Τζίγρατζη και δεν απέκτησαν παιδιά.

 Ο αρχηγός της οικογενείας Δημήτριος Μπακιρτζής πέθανε το 1948 και η σύζυγος του Θεολογία το 1961. Η αλευροβιομηχανία των Αφών Μπακιρτζή προσέφερε εργασία, απασχόληση και ανάπτυξη στον τόπο για πολλά χρόνια, μέχρι το 1980 περίπου, οπότε και σταμάτησε τη λειτουργία του.

Οι πληροφορίες που υπάρχουν για την εποχή, που η οικογένεια Μπακιρτζή ζούσε στην Βίγα της Μικράς Ασίας είναι περιορισμένες, καθώς οι γονείς δεν αναφέρονταν συχνά στην εκεί ζωή τους μετά την προσφυγιά τους στην Ελλάδα. Αναλύοντας σήμερα αυτή τη φειδωλότητα στις πληροφορίες, πιστεύω ότι φορτίζονταν συναισθηματικά, δεδομένου ότι ήταν κάτι που τους πονούσε και το απέφευγαν.

 Απ’ την οικογένεια του Δημητρίου και της Θεολογίας Μπακιρτζή ζούνε τα εγγόνια τους και τα δισέγγονα τους, τα οποία θυμούνται με αγάπη και ευγνωμοσύνη τους προπάππους, τους παππούδες και τους γονείς τους.

Πληροφορίες: Φούλη Ιωακειμίδου – Χαρμαντζή, Θεσσαλονίκη, Ιαν. 2012

Σάπες 1927: Mοναδικής αξίας φωτογραφία για τον τόπο μας. Ήταν 15 Αυγούστου 1927 όταν έγιναν τα εγκαίνια του αλευρόμυλου του Δ. Μπακιρτζή. Εξαιρετικό γεγονός για τον τόπο, αφού θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες μιας ολόκληρης περιοχής. Στη φωτογραφία τα μέλη της οικογένειας, οι αρχές του τόπου και πολίτες.

Σάπες 1927: Τμήμα της φωτογραφίας των εγκαινίων του μύλου.  Από δεξιά τρία από τα πρόσωπα της οικογένειας. Από αριστερά η μεγαλύτερη κόρη Παρασκευούλα, η μητέρα της Θεολογία και ο ίδιος ο Δημήτριος Μπακιρτζής, ο ιδιοκτήτης του νέου μύλου. 

Αλεξανδρούπολη 1951: Τρεις από τις γυναίκες της οικογένειας που βρίσκονται στο μύλο της Αλεξανδρούπολης.  Από αριστερά η Άννα Μπακιρτζή-Ιωακειμίδου, η Χρυσούλα Τζίγρατζη , η μικρότερη κόρη και η Θεολογία, η μητέρα τους. Η Χρυσούλα ήταν το μοναδικό παιδί που γεννήθηκε στις Σάπες, το 1926. Όλα τα άλλα παιδιά, γεννήθηκαν στη Βίγα...

Σάπες, γύρω στα 1954 με '55. Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Θεόδωρου Μιχ. Ζαμπογιάννη, (ο μικρός στην αγκαλιά της γιαγιάς του). Όσοι διαβάσατε το βιογραφικό της οικογένειας Μπακιρτζή, θα θυμάστε ότι ο Ευστράτιος Μπακιρτζής, στη Βίγα είχε 4 παιδιά. Τα δυο ήταν κορίτσια. Η Σμαραγδή και η Φεβρωνία. Η Σμαραγδή παντρεύτηκε στη Βίγα τον Παντελή Βαφειάδη και η Φεβρωνία τον Πέτρο Αραμπατζή. Και οι δυο άντρες σκοτώθηκαν από τους Τούρκους, το 1922. Από τότε δεν έβγαλαν από πάνω τους τα μαύρα. Οι αδερφές Φεβρωνία και Σμαραγδή είναι οι δυο μαυροφορεμένες γυναίκες που κάθονται στις καρέκλες. Τα υπόλοιπα είναι πρόσωπα συγγενικά. (Παρασκευούλα Ζαμπογιάννη, Δέσποινα Σκοπιανού. Ελένη Κηπουρού, Φεβρωνία Σκοπιανού, Ματούλα Κηπουρού και η Αθηνά Φωκ. Μπακιρτζή, κόρη του Φωκιώνα Μπακιρτζή, που διετέλεσε πριν από τη Βουλγαρική Κατοχή, Πρόεδρος της τότε Κοινότητας Σαπών.

Ο Θεοδόσιος Μπακιρτζής παντρεύτηκε τη Φιλομένη Βασιλικού και απέκτησε δύο γιούς: το Δημήτρη και το Θεοφάνη.

Το κτίριο αυτό χτίστηκε στη θέση του αρχικού περίπου το 1959 και δούλεψε τότε με τα πιο σύγχρονα μηχανήματα, που τα συναρμολόγησαν ιταλοί τεχνίτες. Ο μύλος δούλεψε μέχρι το 1980. 

Ο μύλος των αδελφών Μπακιρτζή όπως είναι σήμερα. Μετά το 1980, σταμάτησε τη λειτουργία του. Για πολλά χρόνια έμεινε έρημο και εγκαταλείφτηκε στην τύχη του, αφού κανείς δε βρέθηκε για να συνεχίσει τη λειτουργία του. Πριν από πέντε περίπου χρόνια τις εγκαταστάσεις αγόρασε ο γιατρός Σερ. Θώθης, οποίος διατηρώντας τα εξωτερικά τοιχώματα του κτιρίου, προέβη σε μια αρχιτεκτονική παρέμβαση ανακαίνισης, μετατρέποντας τη χρήση του σε καφέ μπαρ. Πολύ όμορφη εικόνα, κατά τη γνώμη μου.

 

Σάπες 1935, ο Στράτος Μπακιρτζής, ένα από τα αδέλφια, μπροστά στη νεόδμητη τότε εκκλησία, σε νεαρή ηλικία.

1924. Φωτογραφία του Στράτου Μπακιρτζή. Σε σχολική ηλικία μια μοναδικής αξίας φωτογραφία.

Σάπες 1935. Από το αρχείο της Λίλιας Ιωακειμίδου). Μια ακόμη σπάνια φωτογραφία στο σπίτι της Μιχεμπά. Στο μέσον η αρμένισσα μοδίστρα Κοχάρ και δίπλα η κόρη της. Στη ραπτομηχανή η Άννα Μπακιρτζή (μητέρα της οδοντιάτρου Λίλιας Ιωακειμίδου), κόρη του Δ. Μπακιρτζή.

Γυναίκες της οικογένειας Μπακιρτζή το 1951 στο εργοστάσιο της Αλεξανδρούπολης.

Προς το παρόν δεν έχω κάποιες πληροφορίες για τη φωτογραφία αυτή. Θα επανέλθω σε λίγες ημέρες.

14 Φεβρουαρίου 1926. Ο Ευστράτιος Μπακιρτζής ανάμεσα σε μαθητές και μαθήτριες στο Γυμνάσιο Αλεξ/πολης (Λεονταρίδειος Σχολή). Ήταν τότε μαθητής της Α' τάξης.

1926: Η Λεονταρίδειος Σχολή της Αλεξανδρούπολης που την εποχή εκείνη είχε ακόμη το όνομα "Δεδέαγατς". Ο Αντώνιος Λεονταρίδης, γεννήθηκε στη Μαρώνεια το 1865. Στην Οδησσό όπου μετακώμισε ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλη περιουσία. Επέστρεψε στο Δεδέαγατς. Μεγάλο μέρος της περιουσίας του το διέθεσε για την ίδρυση σχολείων. Βοήθησε οικονομικά και στη νεοανεγειρόμενη τότε εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Με διαθήκη που άφησε ενίσχυε οικονομικά και τη λειτουργία των σχολείων.

Σάπες πριν το 1980   Το 1959  έγινε ο κυλινδρόμυλος. Χτίστηκε νέο κτίριο, ενώ ιταλοί τεχνίτες ήρθαν και εγκατέστησαν νέα ιταλικά μηχανήματα. Από τότε η παραγωγή αυξήθηκε και άρχισαν να πωλούνται άλευρα σε όλη τη Θράκη, την Καβάλα και Δράμα. Πολλές φορές γινόταν και εξαγωγή σε αραβικές χώρες! Την περίοδο εκείνη ο κυλινδρόμυλος δούλευε όλο το 24ωρο. Η μεταφορά των αλεύρων γινόταν με ιδιόκτητα φορτηγά. Ως κυλινδρόμυλος δούλεψε από τα παιδιά του Ευστράτιο, Κωνσταντίνο και Θεοδόσιο Μπακιρτζή, μέχρι το 1980 περίπου. Σταμάτησε να λειτουργεί μετά το θάνατό τους. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε διπλανό χώρο τα τρία αδέρφια λειτούργησαν και λαναριστήριο. Δυο μηχανήματα έγνεθαν το μαλλί, που οι κτηνοτρόφοι της περιοχής έφερναν εδώ. Αργότερα προστέθηκε και κλωστήριο που έφτιαχνε έτοιμη κλωστή.

Συνέχεια ... Οικογένεια Φωκίωνα Μπακιρτζή...