Από τα πρώτα χρόνια της ελεύθερης περιόδου, μετά το 1920, οι κάτοικοι των Σαπών γιόρταζαν με χαρούμενους ρυθμούς το καρναβάλι. Η συμμετοχή ήταν σχεδόν γενική. Ήταν οργανωμένη από τους ίδιους τους κατοίκους. Θα προσθέσω την περιγραφή της κ. Ζωής Χατζηθεοδώρου για τα καρναβάλια της περιόδου αυτής, η οποία τα θυμάται σαν μικρό κοριτσάκι τότε. Το καρναβάλι πριν από το 1940 Τις αποκριές τις χαίρονταν οι Σαπαίοι, όσο τίποτα. Είχαν χιούμορ, ευρηματικότητα και γλέντι. Πάντα τη διοργάνωση του καρναβαλιού αναλάμβαναν οι μακαρίτες σήμερα Κιρκινέζης Γιάννης και ο Ασπροΐτης Γιάννης. Κάθε χρόνο και κάτι καινούριο μας παρουσίαζαν. Την πομπή του καρναβαλιού που ξεκινούσε από το σπίτι του Κιρκινέζη, ακολουθούσε όλος ο πληθυσμός των Σαπών, χορεύοντας και τραγουδώντας με συνοδεία νταουλιών που πάντα κατέληγε στην πλατεία. Ολόκληρες οικογένειες ήταν ντυμένες μασκαράδες. Έχω φωτογραφία της γιαγιάς μου, της κυρα-Λέγκως, που έσερνε το χορό στο δρόμο και την ακολουθούσαν όλοι οι μασκαρεμένοι. Έβλεπες οδαλίσκες, αγάδες, αράπηδες κ.λ.π. Ο Γιάννης ο Ασπροΐτης, ήταν ένας φοβερός χιουμορίστας και πλακαδόρος. 'Ολο σκάρωνε πειράγματα στους φίλους του. Είχε στο καφενείο του έναν τεράστιο πίνακα όπου είχε τοποθετήσει φωτογραφίες 45 Σαπαίων, που έφεραν το όνομα "Γιάννης" και στην κορυφή τοποθέτησε έναν κόκορα. Η λεζάντα από κάτω έγραφε: "45 Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση". Και την Καθαρή Δευτέρα όμως συνέχιζαν τα γλέντια με μουτζουρώματα όπου σ' αυτά πρωταγωνιστούσε ο Δημητρός ο Γιουφτσιάδης. Οι νοικοκυρές αυτήν την εβδομάδα έτριβαν με άμμο όλα τα κουζινικά να μη μείνει λίπος και ίχνη από τα ξεφαντώματα της αποκριάς, γιατί άρχιζαν η νηστεία και οι παρακλήσεις. [περιγραφή Ζωή Χατζηθεοδώρου]

   Το καρναβάλι μετά το 1940.  Μετά την απελευθέρωση των Σαπών από τους Βουλγάρους και μετά τη δύσκολη περίοδο του εμφυλίου, όπου οι εκδηλώσεις αυτές είχαν ατονήσει, σιγά-σιγά η ζωή άρχισε να βρίσκει τους φυσιολογικούς ρυθμούς. Οι Σαπαίοι δεν ξέχασαν το καρναβάλι. Για πολλά χρόνια οργανώνονταν πάλι από απλούς ανθρώπους, χωρίς την υποστήριξη από κάποιο φορέα ή πολιτιστικό σύλλογο. Ψυχή του καρναβαλιού ήταν πάλι ο Δημητρός Γιουφτσιάδης και ακολουθούσαν εκατοντάδες νέοι, αλλά και μεγαλύτεροι σε ηλικία. Κεντρική θέση στη διασκέδαση είχαν τα νταούλια και οι πίπιζες των αθιγγάνων. Ιδιαίτερη έμφαση δινόταν την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας, με τα μουτζουρώματα. Με καπνιά από κάποιο καζάνι ήταν υποχρεωτικό να είναι όλοι μουτζουρωμένοι! Τις ημέρες εκείνες γινόταν αρκετοί χοροί στο Παλλάδιο με τη συμμετοχή οικογενειών και φιλικών παρεών.

1925. Καρναβάλι στις Σάπες. Μια μοναδική φωτογραφία από τα καρναβάλια των Σαπών. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βρω ανθρώπους που να αναγνωρίσουν κάποια από τα πρόσωπα αυτά. Η φωτογραφία ήταν του Κωνσταντίνου Αγγελίδη, πατέρα του Σταύρου Αγγελίδη.

 1933. Τα χρόνια εκείνα συμμετείχαν και τα μικρά παιδιά στο καρναβάλι. Ο τσολιάς είναι ο Θ. Βαλασιάδης 6 ετών.

 

19/2/1934 - Μπροστά στο ΠΑΛΛΑΔΙΟ.  Από τις πιο παλιές φωτογραφίες που έχω βρει για το καρναβάλι στον τόπο μας. Ήταν τότε που οι  πρόσφυγες Σαπαίοι γιόρταζαν έντονα το καρναβάλι. Όπως έγραψα και σε άλλο σημείο ήταν εκδηλώσεις αυθόρμητες που τις οργάνωναν λίγοι κεφάτοι άνθρωποι, αλλά με μεγάλη συμμετοχή. Εδώ βλέπουμε μια μεγάλη ομάδα ανδρών (δεν διακρίνω γυναίκες) διαφόρων ηλικιών μασκαρεμένοι με τη συνοδεία των λαϊκών οργανοπαιχτών σε μια αναμνηστική φωτογραφία, μπροστά στο ΠΑΛΛΑΔΙΟ, που όπως διαβάζω μια επιγραφή λέει: "Καφεζυθοπωλείον - ΣΤ. ΣΕΡΑΦΗΜΙΔΗΣ". Δίπλα (δεξιά) το Φαρμακείο του Στέφανου Χαστά. Πίσω από τους οργανοπαίκτες μια σειρά τραπεζιών με τα ποτά περιμένουν τους συνδαιτημόνες για τη συνέχεια του γλεντιού. Αρχείο Ιωσήφ Νικολαΐδη.  Την ίδια           φωτογραφία βρήκα και στο βιβλίο του Χρ. Τσιτσώνη "Σάππαι", αλλά όχι σε καθαρή εμφάνιση.

Την ίδια φωτογραφία τη βρήκα και από το αρχείο του Ιωσήφ Νικολαΐδη, ο οποίος υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους.   Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας υπάρχει το ιδιόχειρο σημείωμα που γράφει: " Φωτογραφία ληφθείσα την 19 Φεβρουαρίου 1934 Δευτέραν και ώραν 4 μ.μ. έξωθι του καφενείου "Παλλάδιον". Είμεθα μεταμφιεσμένοι, διακρίνονται δε: (εξ αριστερών προς τα δεξιά-όρθιοι: 1) Φωκίων Μπακιρτζής, 2. Δημ. Μπακιρτζής, 3) Παπαϊωάννου, 4) Παπαστεργίου (με την πίπα) 5) Τσιτσώνης (ιατρός), 6) Ποάλας Κ. 7)Θεοδόσης Μπακιρτζής, 8) Χρ. Ζαμπογιάννης, 9) υποφαινόμενος και 10) Γρηγόριος (σωφέρ). Τους άλλους δεν τους γνωρίζω με τα ονόματά των. Εν Σάππαις τη 19 Βεβρουαρίου 1934.

Κάτι ακόμη που παρατήρησα ήταν το όνομα του φαρμακοποιού, που διαβαζόταν καθαρά και το μάθαινα για πρώτη φορά. Λεγόταν Κ. ΦΡΥΣΣΑΣ. Και μάλλον διάδοχός του θα ήταν αργότερα ο Δαμιανός Χαστάς. 

1935. Καρναβάλι στις Σάπες. Mε τους ήχους του νταουλιού και της πίπιζας, χριστιανοί και μουσουλμάνοι συμμετέχουν στο καρναβάλι των Σαπών, την περίοδο που η διοργάνωση ήταν ιδιωτική και αυθόρμητη, χωρίς υποστήριξη κάποιου φορέα. Στη φωτογραφία αναγνωρίζω τον Πρασίδη Αθανάσιο (ο πρώτος με το χάρτινο φέσι). [αρχείο Γ. Πρασίδη].

1934. Περίοδος καρναβαλιού. Μια ακόμη μοναδική φωτογραφία από τα καρναβάλια στις Σάπες. Είναι δημοσιευμένη στο βιβλίο του Γ. Ποάλα "ένα δέντρο απλώνει τα κλαριά του". Στη φωτογραφία είναι οι οικογένειες του Κων/νου Ποάλα, του Παπαστεργίου, του Ζαμπογιάννη και του Πίνιου, όλες με ηπειρώτικη καταγωγή. 

Mετά από επικοινωνία με το γιατρό Θεόδωρο Ζαμπογιάννη διορθώνω και συμπληρώνω κάποια στοιχεία.    Για τα πρόσωπα της φωτογραφίας δεξιά όπως βλέπουμε, είναι ο Χρήστος Ζαμπογιάννης, 25 ετών τότε, καφεκόπτης από το 1949, πατέρας του Τάκη Ζαμπογιάννη.  Τρίτη από δεξιά η Σταματία Ζαμπογιάννη, σύζυγος Θεόδωρου, το γένος Πρωτόπαπα. Ήταν γιαγιά του Θόδωρου που μου έδωσε τις πληροφορίες. Το πρόσωπο με τον αυλό είναι άγωστο. Δίπλα  καθιστός είναι ο Μιχάλης Ζαμπογιάννης ντυμένος με γυναικεία ρούχα και πίσω όρθια η Παρασκευή Ζαμπογιάννη, το γένος Αμπατζή, ντυμένη αγάς!  Αριστερά καθιστή με τη στολή του τσολιά και με το μαντολίνο στην αγκαλιά είναι η Σταματία Ζαμπογιάννη, αδερφή του Θεόδωρου και μεγαλύτερη κόρη του Μιχάλη και της Παρασκευής Ζαμπογιάννη.  Στο κέντρο ακριβώς της φωτογραφίας πίσω είναι ο Παπαστεργίου Στέργιος, που είναι ντυμένος ως Ελευθέριος Βενιζέλος. Χρημάτισε Πρόεδρος της Κοινότητας Σαπών. Αριστερά του ο Κων/νος Ποάλας, με το φέσι, που επίσης ήταν Πρόεδρος της Κοινότητας Σαπών.

Σάπες 1934: Τη φωτογραφία αυτή την αναρτώ   το Φεβ. του 2019. Με βοήθησε να βρω την ακριβή χρονολογία της πιο επάνω φωτογραφίας, με τους ηπειρώτες, την οποία άλλαξα δυο φορές (την πρώτη 1940 και τη δεύτερη 1950, με υπόδειξη του Θ. Ζαμπογιάννη). Όμως η σωστή είναι το 1934. Κι αυτό διαπιστώνεται από τα σχόλια του ίδιου του Χρήστου Ζαμπογιάννη πίσω από τη φωτογραφία, την οποία έστειλε  στο φίλο του Ιωσήφ Νικολαΐδη, δασκάλου και Εφέδρου αξ/κού τότε. Στα χέρια μου ήρθε το καλοκαίρι του 2018 από το γιο του Γιώργο Νικολαΐδη.  Πώς συσχετίζονται οι δυο φωτογραφίες; Παρατηρείστε την αμφίεση του Χρήστου Ζαμπογιάννη και αυτή του ανθρώπου στα δεξιά της προηγούμενης, με τους ηπειρώτες.  Είναι ίδια ακριβώς.  

1950. Καρναβάλι στις Σάπες. Μια παρέα Σαπαίων της εποχής του '50. Γλεντούν και διασκεδάζουν ντυμένοι με τις παραδοσιακές τούρκικες φορεσιές. Εξαίρεση ο μικρός τσολιάς Τάσος Σταυρίδης. Οι μεγάλοι είναι οι Σταύρος Αγγελίδης, Γρηγόρης Χαριτόπουλος, Κώστας Πορτοκάλογλου, Τ. Σεραφειμίδης, Κ. Σωτηριάδης και Χαρ. Σταυρίδης. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο δρόμο προς το σχολείο. Τη βρήκα στο αρχείο του Αλ. Χαρισιάδη.

Σάπες 1954: Εποχή καρναβαλιού κι όπως έγραψα και στην αρχή, οι αποκριές ήταν μια περίοδος που από παλιά την τιμούσαν με κάθε τρόπο οι νέοι, αλλά και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Στην παραπάνω φωτογραφία βλέπουμε μια ομάδα κοριτσιών που ήταν μέλη της μαντολινάτας την οποία οργάνωσε ο φιλόμουσος τότε διευθυντής του Δημόσιου Ταμείου Σαπών Γιώργος Τσιτσιπάπας.  Οι νέες της εποχής είχαν οργανώσει μια μουσική βραδιά με αφορμή της αποκριάς και μάλιστα όλες είναι ντυμένες με καρναβαλικές στολές.  Από τα πρόσωπα αυτά αναγνωρίστηκαν οι: Νίνα Ζαμπογιάννη, Σοφία Σιδηροπούλου, Γεωργία Κωνσταντινίδου, Σεβαστή Κωνσταντινίδου, Βασιλική Αγγελίδου, Μαίρη Σιδηροπούλου, Νίτσα Πάπου, Κούλα Γκαϊτατζίδου, Κούλα Μπαρμπαράκου, Αμαλία Σαμαρά. (Αρχείο φωτογραφίας: Μαίρη Σιδηροπούλου). Η φωτογραφία έχει δημοσιευτεί στην ''Ελεύθερη Άποψη''.

 1959. Ο Δημητρός Γιουφτισάδης, πάντα πρώτος στο καρναβάλι και πάντα ευρηματικός στις μεταμφιέσεις! Δε χρειαζόταν και πολλά υλικά... Ένα τραπεζομάντηλο, μαντήλες γυναικείες, πυτζάμες και μια μάσκα, αλλά γεμάτος κέφι και διάθεση ήταν από τις ζωντανές παρουσίες  του Σαψιώτικου καρναβαλιού! 

 

Σάπες κεντρική πλατεία 1952. Μπροστά στο Παλλάδιο ήταν ο χώρος συγκέντρωσης των Σαπαίων καρναβαλιστών με αποκορύφωμα των εκδηλώσεων την "Καθαρή Δευτέρα".   Με τους ήχους της πίπιζας και τουνταουλιού, μικροί και μεγάλοι διασκέδαζαν με την καρδιά τους! Έθιμο χρόνων τα  μουτζουρώματα. Οι μισοί μουτζουρωμένοι κάτοικοι κυνηγούσαν να μουτζουρώσουν τους άλλους μισούς!  Και άντε οι μουτζούρες από την καπνιά των τζακιών καθαρίζονταν εύκολα, αλλά μερικοί χρησιμοποιούσαν μπογιές παπουτσιών!  Το καρναβάλι μετά από το 1950, αρχίζει και πάλι να ζωντανεύει, αφού πέρασε μια δύσκολη περίοδος 10 χρόνων.   Από τα πρόσωπα της φωτογραφίας αναγνώρισα τους: Παναγ. Ευσταθόπουλο,  Κώστα Γιουφτσιάδη, Δημητρό Γιουφτσιάδη, Αλέκο Χαρισιάδη, Τάκο Σεραφειμίδη,  Κώστα Πορτοκάλογλου, Απόστολο Καραβασίλη.  Η φωτογραφία από το αρχείο του Κώστα Γιουφτσιάδη.   (και μια πληροφορία που έλαβα από το φίλο Κυριάκο Κεσκεσιάδη... Ο άνθρωπος που είναι καθιστός, δίπλα στον "νταουλτζή" (αριστερά) είναι ο Στέργιος Γιαννόπουλος. Ένα χρόνο αργότερα έφευγε στον πόλεμο της Κορέας, όπου και σκοτώθηκε στην τελευταία πολύνεκρη μάχη  μάχη). 

1951. Καρναβάλι στις Σάπες. Η Καθαρή Δευτέρα ήταν το αποκορύφωμα όλων των εκδηλώσεων για το καρναβάλι. Εκατοντάδες Σαπαίοι συμμετείχαν μασκαρεμένοι, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο, ανάλογα με τη διάθεση και την ευρηματικότητα. Στη φωτογραφία η Χαρ. Χαρισιάδου, ο Κ.Γιουφτσιάδης και ο Δημητρός Γιουφτσιάδης που ποτέ δεν έλειπε. Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Αλ. χαρισιάδη.

Σάπες 1951, από το καρναβάλι της Καθαρής Δευτέρας στον  τόπο μας.  Η φωτογραφία είναι της ίδιας ημέρας με την προηγούμενη. Σημάδι αναγνώρισης η στρατιωτική στολή που φοράει η Χαρίκλεια Γιουφτσιάδου-Χαρισιάδου. Μαζί της οι φίλες της εποχής Ρούλα Βογδανίδου-Σεραφειμίδη, Ζωή Καφετζή-Παπαδημητρίου και Λαφίνα Ευσταθοπούλου-Δημητριάδη. Δέστε αυτή τη φωτογραφία και συγκρίνετέ την με το σήμερα. Τις διαφορές να τις βείτε εσείς. Εγώ προσθέτω μόνο τη λαϊκή συμμετοχή των νέων ανδρών και γυναικών σε εκδηλώσεις αυθόρμητες, χωρίς οργάνωση από φορείς και Συλλόγους. Ήταν πραγματικά ένα λαϊκό έθιμο, που έφεραν οι άνθρωποι από τις πατρίδες τους.  Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το μέσον συγκοινωνίας της εποχής!  Τέτοια ήταν τα λεωφορεία που μετέφεραν τους ταξιδιώτες. Οχήματα στρατιωτικού τύπου, διασκευασμένα σε λεωφορεία... Σύμφωνα με πληροφορίες από το Μανώλη Παπαδόπουλο, το λεωφορείο αυτό ήταν προπολεμικό Σεβρολέτ των ΣΠΑ Σαπών, ιδιοκτησίας Σωκράτη Ναθαναηλίδη και Βασιλείου Βοσβολίδη. (Αρχείο φωτ. Χαρίκλεια Χαρισιάδου).

 Φωτογραφία του 1960. Παρέα παιδιών ντυμένα καρναβάλια διασκεδάζουν.  

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα